Czarna dziura

Pod koniec kwietnia w odległości 10 mln km od Słońca przeleciała sonda Parker Solar Probe. Jak nakazują stare dobre prawa fizyki, przelatując przez najbliższy punkt orbity wokół masywnego ciała, sonda osiągnęła rekordowo wysoką prędkość. A gdyby tak wielokrotnie powiększyć oba te elementy?

Spaghetti w kosmosie? Ależ jak najbardziej. Bardzo często w materiałach popularnonaukowych opisujących oddziaływanie czarnych dziur na otoczenie mówi się o tak zwanej spagetyfikacji, jakiej mógłby ulec astronauta zbliżający się do takiego obiektu. Teraz jednak astronomowie zobaczyli taki proces.

Z czarnymi dziurami zazwyczaj jest tak, że jeżeli w ich bezpośrednim otoczeniu nie znajduje się żadna materia, którą mogłyby się karmić, to naprawdę trudno je zauważyć. Tak też było i w tym przypadku, Jednorożec został przypadkiem znaleziony w danych obserwacyjnych.

Dwa lata temu międzynarodowy zespół naukowców przedstawił pierwsze w historii zdjęcie cienia supermasywnej czarnej dziury i otaczającego ją dysku akrecyjnego. W kosmosie są jednak jeszcze ciekawsze miejsca.

W dwa lata po tym jak naukowcy z Teleskopu Horyzontu Zdarzeń opublikowali pierwsze w historii zdjęcie cienia supermasywnej czarnej dziury w galaktyce M87, dzisiaj opublikowano znacznie dokładniejszy zestaw danych.

Kosmiczny Teleskop Hubble’a to nasze okno na odległy wszechświat. W odległości 10 mld lat świetlnych od Ziemi astronomowie dostrzegli właśnie za jego pomocą dwa podwójne kwazary znajdujące się w łączących się galaktykach. A to dopiero początek.

Z czarnymi dziurami to jest tak, że najczęściej odkrywamy te małe i te duże. Te znajdujące się między nimi wciąż wymykają się astronomom. Teraz przy okazji zupełnie innego niezwykle ciekawego zdarzenia w przestrzeni kosmicznej, udało się właśnie odkryć jedną z nich.

55 mln lat świetlnych od Ziemi znajduje się galaktyka M87. W jej ścisłym centrum znajduje się supermasywna czarna dziura. To ta sama czarna dziura, której zdjęcie zobaczyliśmy jakiś czas temu. Teraz mamy o niej nowe informacje.

Astronomowie obserwujący niebo za pomocą Obserwatorium Rentgenowskiego Chandra dostrzegli naprawdę niesamowity obiekt, który stawia rozmiary naszej galaktyki w nowej perspektywie.

Supermasywne czarne dziury to najmasywniejsze pojedyncze obiekty we wszechświecie. Zazwyczaj można znaleźć je w samym centrum dużych galaktyk. Astronomowie postanowili sprawdzić, czy wszystkie supermasywne czarne dziury wygodnie siedzą nieruchomo w centrum galaktyk, czy też jakieś zwiedzają swoje okolice.

Nie raz i nie dwa naukowcy zastanawiali się, czy ulotną ciemną materią w rzeczywistości nie są czarne dziury. Teraz ta teoria wraca ponownie. Najciekawsze w niej jest jednak to, gdzie takie czarne dziury mogą się przed nami chować. 

Jeżeli ktoś z was kiedykolwiek zastanawiał się jak wyglądałoby niebo, gdyby oczy nie widziały promieniowania widzialnego, ale jakiś inny zakres promieniowania, to teraz ma przynajmniej częściową odpowiedź. Tak wyglądałoby niebo widziane w zakresie długich fal radiowych. 

Cygnus X-1, pierwsza odkryta czarna dziura, jest masywniejsza, niż przypuszczano. Więcej, jest na tyle masywna, że jej masa podważa wszystko, co wiedzieliśmy o powstawaniu takich obiektów. 

Gromady kuliste to zbiorowiska zazwyczaj bardzo starych gwiazd, krążące wokół swoich galaktyk macierzystych. Sama Droga Mleczna ma ponad 150 takich gromad kulistych. W zależności od gromady można w nich znaleźć nawet do miliona ciasno upakowanych obok siebie gwiazd. Nic więc dziwnego, że w takim zagęszczeniu gwiazd od czasu do czasu znajdzie się czarna dziura, będąca pozostałością po eksplozji starej masywnej gwiazdy.  

Czasami w przestrzeni kosmicznej zachodzą nagłe zmiany, których nikt się nie spodziewał. Rok temu wszyscy się zastanawiali czemu przygasła Betelgeza, teraz tak samo zrobiła... czarna dziura.

Najbliższa znana czarna dziura znajduje się ponad 1000 lat świetlnych od Ziemi, czyli delikatnie mówiąc jest nieco za daleko jak na nasze możliwości. Nie zmienia to jednak faktu, że naukowcy podejrzewają, że czarne dziury mogą stanowić doskonałe źródło energii dla zaawansowanej cywilizacji. Może chociaż uda nam się dostrzec oznaki aktywności takiej cywilizacji? 

Czarne dziury co do zasady są niewidoczne. To zrozumiałe, zważając na fakt, że wszystko, co w nie wpadnie, już nie jest się w stanie z nich wydostać, w tym także światło. O ich obecności dowiadujemy się jedynie wtedy, kiedy w ich bezpośrednim otoczeniu tworzy się dysk akrecyjny rozgrzanej materii, albo gdy jakiś obiekt w nie po prostu wpada. 

Czarne dziury mogą być małe, mogą być średnie, a mogą być nawet supermasywne. Badacze z Queen Mary University w Londynie wskazują, że to nie wszystko. We wszechświecie mogą istnieć zdumiewająco duże czarne dziury. 

ESO 253-G003 to oznaczenie odległej galaktyki spiralnej, która przez ostatnich kilka lat swoim zachowaniem przyprawiała naukowców o ból głowy. Regularnie co 114 dni galaktyka puszcza nam oko krótkim wzrostem swojej jasności.

Mijający właśnie rok 2020 obfitował w naprawdę wiele odkryć astronomicznych, ale także wiele wydarzeń w sektorze eksploracji przestrzeni kosmicznej.