Czarna dziura

Japońscy naukowcy odkryli właśnie niezwykle silny wiatr w galaktyce odległej od nas o rekordowe 13,1 mld lat świetlnych. Jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, że wszechświat ma 13,7 mld lat, to wyjdzie na to, że były one naturalnym procesem obecnym przy powstawaniu wszystkich galaktyk.

Z czarnymi dziurami to jest taki problem, że są czarne. Na tle czarnego nieba astronomowie mają nie lada problem, aby je w ogóle dostrzec. Z tego też powodu, chociaż od dziesięcioleci wiemy o ich istnieniu, to pierwsze (i jak dotąd jedyne) „zdjęcie” czarnej dziury udało się wykonać dopiero w 2019 roku.

W astronomii nic nie jest ani proste, ani oczywiste. Często to, co wydaje się łatwe do zbadania, jest do zbadania trudne, a to, co wydaje się trudne, jest… łatwiejsze. Tak też jest z badaniem centrum naszej własnej galaktyki.

Zaczęło się od sieci radioteleskopów ASKAP stworzonej w Zachodniej Australii. To właśnie one prowadząc przeglądy nocnego nieba w zakresie radiowym, zaczęły dostrzegać na nieboskłonie rozległe pierścienie radiowe. Powstało pytanie: co to jest?

Większość życia gwiazdy przeżywają spokojnie, stopniowo pokonując trwające miliony i miliardy lat kolejne etapy swojej ewolucji. Czasami jednak taka gwiazda przez przypadek trafi na kryjącego się w ciemności przestrzeni kosmicznej bandytę. Wtedy może się zdarzyć bardzo wiele.

Pod koniec kwietnia w odległości 10 mln km od Słońca przeleciała sonda Parker Solar Probe. Jak nakazują stare dobre prawa fizyki, przelatując przez najbliższy punkt orbity wokół masywnego ciała, sonda osiągnęła rekordowo wysoką prędkość. A gdyby tak wielokrotnie powiększyć oba te elementy?

Spaghetti w kosmosie? Ależ jak najbardziej. Bardzo często w materiałach popularnonaukowych opisujących oddziaływanie czarnych dziur na otoczenie mówi się o tak zwanej spagetyfikacji, jakiej mógłby ulec astronauta zbliżający się do takiego obiektu. Teraz jednak astronomowie zobaczyli taki proces.

Z czarnymi dziurami zazwyczaj jest tak, że jeżeli w ich bezpośrednim otoczeniu nie znajduje się żadna materia, którą mogłyby się karmić, to naprawdę trudno je zauważyć. Tak też było i w tym przypadku, Jednorożec został przypadkiem znaleziony w danych obserwacyjnych.

Dwa lata temu międzynarodowy zespół naukowców przedstawił pierwsze w historii zdjęcie cienia supermasywnej czarnej dziury i otaczającego ją dysku akrecyjnego. W kosmosie są jednak jeszcze ciekawsze miejsca.

W dwa lata po tym jak naukowcy z Teleskopu Horyzontu Zdarzeń opublikowali pierwsze w historii zdjęcie cienia supermasywnej czarnej dziury w galaktyce M87, dzisiaj opublikowano znacznie dokładniejszy zestaw danych.

Kosmiczny Teleskop Hubble’a to nasze okno na odległy wszechświat. W odległości 10 mld lat świetlnych od Ziemi astronomowie dostrzegli właśnie za jego pomocą dwa podwójne kwazary znajdujące się w łączących się galaktykach. A to dopiero początek.

Z czarnymi dziurami to jest tak, że najczęściej odkrywamy te małe i te duże. Te znajdujące się między nimi wciąż wymykają się astronomom. Teraz przy okazji zupełnie innego niezwykle ciekawego zdarzenia w przestrzeni kosmicznej, udało się właśnie odkryć jedną z nich.

55 mln lat świetlnych od Ziemi znajduje się galaktyka M87. W jej ścisłym centrum znajduje się supermasywna czarna dziura. To ta sama czarna dziura, której zdjęcie zobaczyliśmy jakiś czas temu. Teraz mamy o niej nowe informacje.

Astronomowie obserwujący niebo za pomocą Obserwatorium Rentgenowskiego Chandra dostrzegli naprawdę niesamowity obiekt, który stawia rozmiary naszej galaktyki w nowej perspektywie.

Supermasywne czarne dziury to najmasywniejsze pojedyncze obiekty we wszechświecie. Zazwyczaj można znaleźć je w samym centrum dużych galaktyk. Astronomowie postanowili sprawdzić, czy wszystkie supermasywne czarne dziury wygodnie siedzą nieruchomo w centrum galaktyk, czy też jakieś zwiedzają swoje okolice.

Nie raz i nie dwa naukowcy zastanawiali się, czy ulotną ciemną materią w rzeczywistości nie są czarne dziury. Teraz ta teoria wraca ponownie. Najciekawsze w niej jest jednak to, gdzie takie czarne dziury mogą się przed nami chować. 

Jeżeli ktoś z was kiedykolwiek zastanawiał się jak wyglądałoby niebo, gdyby oczy nie widziały promieniowania widzialnego, ale jakiś inny zakres promieniowania, to teraz ma przynajmniej częściową odpowiedź. Tak wyglądałoby niebo widziane w zakresie długich fal radiowych. 

Cygnus X-1, pierwsza odkryta czarna dziura, jest masywniejsza, niż przypuszczano. Więcej, jest na tyle masywna, że jej masa podważa wszystko, co wiedzieliśmy o powstawaniu takich obiektów. 

Gromady kuliste to zbiorowiska zazwyczaj bardzo starych gwiazd, krążące wokół swoich galaktyk macierzystych. Sama Droga Mleczna ma ponad 150 takich gromad kulistych. W zależności od gromady można w nich znaleźć nawet do miliona ciasno upakowanych obok siebie gwiazd. Nic więc dziwnego, że w takim zagęszczeniu gwiazd od czasu do czasu znajdzie się czarna dziura, będąca pozostałością po eksplozji starej masywnej gwiazdy.  

Czasami w przestrzeni kosmicznej zachodzą nagłe zmiany, których nikt się nie spodziewał. Rok temu wszyscy się zastanawiali czemu przygasła Betelgeza, teraz tak samo zrobiła... czarna dziura.