Mój kolega wysłał najdroższego w swoim życiu sms-a. W cenie samochodu

Wcale nie został naciągnięty na jakiś absurdalny konkurs. Przeciwnie – sam się wygłupił. Prowadził auto i odpisywał na czyjąś wiadomość. Był tak pochłonięty treścią, że nie zauważył, jak wjeżdża pod tył TIR-a, który zatrzymał się na światłach.

Koledze, TIR-owi, jego kierowcy a nawet smartfonowi nic się nie stało. Za to samochód mojego znajomego nadawał się już tylko do kasacji. Jak widać, wysyłanie sms-ów niesie ze sobą czasami dodatkowe koszty.
Przed weekendem bożociałowym usłyszałem w radiu, że według policji nawet co czwarty wypadek spowodowany jest przez korzystanie z „komórek” podczas prowadzenia samochodu. Policja planowała zintensyfikowanie kontroli. O ile rzecz jasna można intensyfikować coś, czego się w ogóle nie robi.

Mam wrażenie, że przepis mówiący o obowiązku używania zestawów głośnomówiących jest równie martwy, jak martwy pozostaje Lenin, który miał być wiecznie żywy. Policja z syzyfowym uporem koncentruje się na ściganiu osób przekraczających dozwoloną prędkość, a nie zwraca uwagi na tych, którzy wymachują swoim „komórkami” siedząc za kierownicą. Obowiązek używania zestawów głośnomówiących stał się martwym prawem.

Jest to o tyle dziwne, że przecież coraz więcej osób ma standardowo zamontowany w aucie zestaw głośnomówiący. Może nie potrafią go uruchomić? Mój dealer samochodowy od razu skonfigurował zestaw w aucie tak, żeby działał ze wszystkimi rodzinnymi telefonami. Ale akurat ów sprzedawca podchodził niesamowicie pieczołowicie do sprawy, szkolenie z używania nowego auta trwało z godzinę.

- tak przynajmniej wynika z moich całkowicie nienaukowych obserwacji. Ja po prostu coraz bardziej boję się każdego, kogo zauważę za kierownicą ze słuchawką przy uchu. Moje obawy są podświadomie uzasadnione - najczęściej z zagrożeniem na drodze spotykam się właśnie ze strony osób, które prowadzą samochód i jednocześnie trzymają słuchawkę przy uchu. Kiedy widzę takiego kierowcę, odruchowo spinam się oczekując, że za chwilę wykona jakiś dziwny manewr. I niestety dość często mam rację.

Nie neguję, że ze statystyk wynika, iż większość wypadków wynika z przekraczania dozwolonej prędkości i ze spożywania alkoholu. Do statystyk moglibyśmy dodać kolor aut powodujących kolizję i wyszłoby nam na przykład, że większość wypadków powodują auta w kolorze białym. Może więc powinniśmy zabronić jeździć białymi samochodami? Nie przerażają mnie rosnące restrykcje wobec kierowców znacznie przekraczających dozwoloną prędkość.

Dziwi mnie tylko koncentrowanie się akurat na prędkości i alkoholu, gdy gołym okiem widzę, co na ulicach wyczyniają kierowcy z telefonami przy uchu.

Oczywiście nawet rozmowa prowadzona przez zestaw głośnomówiący rozprasza. I prawdę mówiąc nie miałbym nic przeciwko temu, żeby prawo zabroniło mi, gdy jestem kierowcą, w ogóle prowadzenia rozmów telefonicznych. Dajcie już spokój z tą nowoczesnością, wszystkim by nam lepiej się żyło, gdybyśmy nie mogli rozmawiać prowadząc samochody. Mielibyśmy przynajmniej więcej świętego spokoju. Dziś już kierowcy nie mogą nawet dłubać w nosie, bo im brakuje wolnej ręki.

Tylko że to niebezpieczny sposób myślenia. Może w takim razie kierowca nie powinien też odzywać się do pasażera? Kiedyś w PKS-ach wisiały tabliczki (a może nawet nadal wiszą): „Rozmowa z kierowcą w czasie jazdy zabroniona”. Nie uda się jednak skutecznie zabronić kierowcy rozmawiać - ani nawet kłócić - z pasażerami. I co jakiś czas kierowca autobusu przez taką pogawędkę spowoduje kolizję. Prawo jednak nie może samo siebie ośmieszać, gdy z góry wiadomo, że nie uda się go wyegzekwować. Łatwo bowiem ulec pokusie regulowanie największych życiowych drobiazgów. Ale ktoś potem musi pilnować przestrzegania przepisów, a martwe prawo służy ludziom jeszcze gorzej, niż brak prawa. Przyzwyczaja bowiem do lekceważenia obowiązujących norm.

Prawo ma to do siebie, że zawsze z trudem nadąża za zmieniającą się rzeczywistością. To szczególnie widać w ostatnich dziesięcioleciach, kiedy z roku na rok mnożą się nowe technologie, nad którymi ustawodawca pochyla się ze sporym opóźnieniem.

Prawo ze swojej natury powinno być jak najbardziej stabilne, bo człowieka nie należy co miesiąc poddawać nowym restrykcjom. A technologie muszą zmieniać się w szalonym tempie, żeby napędzać naszą cywilizację.

Kiedy kończyłem prawo na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku żartowałem, że nie powinienem dostać dyplomu magistra prawa, ale magistra historii prawa. W Polsce akurat przeżywaliśmy ten fantastyczny okres, gdy upadał komunizm a rodziła się demokracja i kapitalizm. Nagle na przykład znaczenia nabrał przedwojenny kodeks handlowy, którym w czasach PRL-u w ogóle się nie posługiwano – i właściwie w ogóle mnie o nim nie uczono. Z naszego prawa konstytucyjnego zniknęła Rada Państwa, pojawił się prezydent. Potem w prawie karnym zniesiono karę śmierci a wprowadzono dożywocie.

W ciągu paru lat zmieniła się masa przepisów. Ale poza okresami rewolucji - a taką bezkrwawą rewolucją był przecież rok 1989 - lepiej, żeby prawo nie zmieniało się zbyt często. Człowiek powinien mieć poczucie życia w ustabilizowanej rzeczywistości. Jednak nowoczesne technologie idą wbrew takiej stałości - w ich przypadku od dawna mamy poczucie, że prawo dostosowuje się do nich ze sporym opóźnieniem.

Wiele osób w Polsce cyfrowo nękano, zanim w prawie pojawiło się pojęcie stalkingu. A ile firm na przełomie wspomnianych lat 80. i 90. legalnie wzbogaciło się na sprzedaży nielicencjonowanych kaset magnetofonowych z muzyką, zanim jeszcze prawo zaczęło tępić „piractwo”? Ale też Polska tamtego okresu była czymś w rodzaju Dzikiego Zachodu - prawo niby obowiązywało, ale jego egzekwowanie pozostawiało sporo do życzenia. Sprawy w sądach ślimaczyły się niemiłosiernie.

Nawet nie ma się czego szczególnie wstydzić - wszędzie na świecie kapitalizm w swoim czasie rodził się w taki nieokrzesany sposób. Często na pograniczu prawa, często wbrew niemu. Ale oczywiście na dłuższą metę nie można tak funkcjonować. Ludzie po prostu potrzebują prawa, żeby sobie wzajemnie nie przeszkadzać w życiu. Stara zasada demokracji mówi bowiem, że wolność machania pięścią kończy się przed moim nosem.
Drobiazgowe porządkowanie życia może prowadzić jednak do absurdalnych regulacji, czego modelowym przykładem jest Singapur. Tabliczki z masą zakazów wiszą na każdym kroku. Skoro władze nie potrafiły poradzić sobie z przyklejanymi wszędzie gumami do żucia, to po prostu zakazano sprzedawania ich w Singapurze. Poczucie praworządności silnie wzmacnia kara chłosty. W efekcie możesz w hotelu na krześle zostawić wypchany portfel i jak wrócisz za godzinę, to masz niemal stuprocentową pewność, że go odnajdziesz w nienaruszonym stanie. Ale jak się bliżej przyjrzeć, to dostrzeże się też ciemną stronę państwa-miasta, które miało być wzorem praworządności. Możesz udać się na zakupy elektroniki i masz sporą szansę, że zostaniesz wykantowany. A wieczorem w restauracji spotkasz pana handlującego podróbkami Rolexów i Ray-Banów.

Dziś możemy narzekać, że prawo nie nadążą za technologiami. Obawiam się, że tak już pozostanie przez wiele lat. Chyba, że nam prawo zaczną układać same komputery. A egzekwować drony i inne roboty.

Piotr Lipiński – reporter, fotograf, filmowiec. Pisze na zmianę o historii i nowoczesnych technologiach. Autor kilku książek, między innymi „Bolesław Niejasny” i „Raport Rzepeckiego”. Publikował w „Gazecie Wyborczej”, „Na przełaj”, „Polityce”. Wielokrotnie wyróżniany przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich i nominowany do nagród „Press”. Laureat nagrody Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich za dokument „Co się stało z polskim Billem Gatesem”. Bloguje na PiotrLipinski.pl. Żartuje na Twitterze @PiotrLipinski. Nowa książka „Geniusz i świnie” – o Jacku Karpińskim, wybitnym informatyku, który w latach PRL hodował świnie – w wersji papierowej oraz ebookowej.

* grafiki: Shutterstock