Tomek Wawrzyczek: Anton Corbijn - portrecista gwiazd

Anton Johannes Gerrit Corbijn van Willenswaard - czyli po prostu Anton Corbijn - urodził się 20 maja 1955 roku w Strijen w Holandii. Wychowywał się w bardzo tradycyjnym, religijnym domu razem z ojcem, pastorem protestanckim, i matką, pielęgniarką. W dzieciństwie był wysokim i nieśmiałym chłopakiem zakochanym w muzyce. Jego chęć znajdowania się “jak najbliżej sceny” popchnęła go w objęcia fotografii.

W 1972 roku w wieku 17 lat Corbijn wraz z rodziną przeprowadza się do Groningen, w którym udziela się muzycznie lokalny zespół Solution. Corbijn wspomina: “Byłem zdesperowany, żeby zobaczyć ich koncert, ale nie miałem z kim na niego pójść, więc zabrałem ze sobą aparat fotograficzny ojca, żeby mieć jakieś wytłumaczenie, po co tam idę. Zrobiłem parę zdjęć, wysłałem je do lokalnej gazety, a ta z miejsca je opublikowała”. Podczas tego koncertu na rynku w Groningen Corbijn został fotografem. Fotografem muzycznym.

Sukces gonił sukces. Od koncertu do koncertu Corbijn podróżuje po kraju. Jego fotografie są regularnie publikowane przez najważniejsze gazety muzyczne w Holandii. W 1974 roku Corbijn jedzie do Hagi, gdzie rozpoczyna osiemnastomiesięczny kurs fotografii. Na fali rozwijającego się w tamtym czasie ruchu punkowego w 1976 roku Corbijn decyduje się zostać niezależnym fotografem. Związuje się z największym holenderskim pismem muzycznym, OOR.

W 1979 roku Corbijn przeprowadza się do Londynu. Wie, że tam znajdzie się najbliżej muzyki, którą w tamtych latach lubił najbardziej - do post punku i zespołów uprawiających ten gatunek punk rocka. Corbijn podejmuje współpracę z tygodnikiem New Musical Express, z którym będzie związany do 1985 roku. Dzięki niej poznaje Iana Curtisa, lidera Joy Division, którego Corbijn był wielkim fanem. Portrety Curtisa i jego zespołu były jednymi z pierwszych zdjęć wykonanych przez Corbijna po przeprowadzce na drugą stronę kanału La Manche. Jedno z nich stało się sławne po samobójczej śmierci Curtisa.

Praca dla New Musical Express to okres rozwoju talentu i twórczości Corbijna. Staje się rozpoznawalny w świecie artystów. Jest doceniany za swój styl bycia, otwartość, dowcip i za zdjęcia - w prosty, surowy, szczery do bólu sposób wydobywające wnętrze, duszę portretowanych osób. W tamtym okresie współpracuje między innymi z Byanem Adamsem, grupami Captain Beefheart, Propaganda i Art of Noise, z Kim Wilde, Joni Mitchell, Davidem Bowie i Milesem Davisem. Ma status niemal celebryty, czym Corbijn zupełnie się nie przejmuje - nadal pozostaje uśmiechniętym Holendrem, prostym młodym człowiekiem, dla którego miłość do muzyki idzie w parze z miłością do fotografii.

W pierwszej połowie lat 80-tych ubiegłego wieku Corbijn związuje się z U2 i Depeche Mode. Bono, lider U2, tak wspomina pierwsze spotkanie z Corbijnem: “Kiedy pierwszy raz spotkałem Antona, miałem jedną prośbę, żeby na zdjęciu zrobił ze mnie wysokiego, szczupłego, inteligentnego człowieka pełnego poczucia humoru. "Czyli chcesz wyglądać tak jak ja?" - usłyszałem w odpowiedzi. Oto cały Anton Corbijn, holenderski mistrz, zabawny facet, poważny fotograf, cichy twórca filmów, który potrafi świetnie tańczyć, którego prace wiszą w najlepszych muzeach świata. I w czym tkwi problem? Problem tkwi w tym, że Anton chce być perkusistą”.

Zapytany przez dziennikarza The Talks, czy jako fotograf o wieloletniej przygodzie ze światem muzyki sam potrafi grać na jakimś instrumencie, Corbijn odpowiedział z charakterystycznym dla siebie poczuciem humoru: “Miałem dwa razy okazję, by wskoczyć na miejsce perkusisty Depeche Mode, kiedy ten był chory podczas nagrywania materiału dla BBC”. Dla zespołu Corbijn zaprojektował 5 okładek do albumów, wyreżyserował kilkanaście klipów wideo, w tym do utworów “Behing the Wheel”, “Personal Jesus”, “Enjoy the Sinelce”, “I Feel You” czy “It’s No Good” i “Suffer Well”. Był odpowiedzialny za stronę artystyczną i wizerunkową kilku tras koncertowych grupy. Wyreżyserował zapisy koncertów z tych tras, wydane później na DVD.

Początki współpracy z Depeche Mode Corbijn wspomina tak: “Myślę, że było to w 1981 roku podczas robienia zdjęcia na okładkę do New Musical Express. Spotkałem się z nimi [Depeche Mode] w studio. Mieliśmy robić zdjęcia w kolorze. Ustawiłem Dave’a [Gahana] z przodu, a pozostałych chłopaków z tyłu i to na nich, nie na Davie, ubranym tego dnia w jasną, różową koszulę, skupiłem ostrość. Myślę, że Dave nie tego się spodziewał”. Początkowo Corbijn bronił się jak mógł i odrzucał propozycje współpracy z Depeche Mode. “Byli za cukierkowo popowi”, wspomina i dodaje: “Gdzieś po 1986 roku zmienili się, więc kiedy zaproponowali mi nakręcenie teledysku do ‘A Question of Time’, zgodziłem się”.

Corbijn przez długie lata był odpowiedzialny za wizerunek zarówno U2, jak i Depeche Mode. Przygoda Corbijna z U2 zaczyna się na poważnie od płyty “The Joshua Tree”, choć znajomość fotografa z zespołem trwa już od jakiegoś czasu. Podczas sesji fotograficznej w Dolinie Śmierci powstają zdjęcia na okładkę albumu, w tym najsłynniejsze chyba zdjęcie przedstawiające członków zespołu stojących w lewej części kadru, podczas gdy prawą część wypełnia księżycowy, martwy krajobraz Doliny Śmierci. Po “The Joshua Tree” przychodzi wspólna praca przy kolejnych płytach, w tym przy “Rattle&Hum”, “Achtung Baby” i “POP”. Corbijn reżyseruje też teledyski zespołu i robi mnóstwo zdjęć członkom grupy, które później są wykorzystywane w promocjach jej albumów i tras koncertowych.

Współpraca z Depeche Mode nie była, podobnie jak w przypadku U2, czysto biznesowa. Jest traktowany jako nieformalny członek zespołu. Przez jakiś czas, jak to Corbijn sam określa, był “jedynym myślącym członkiem zespołu”. Grupa mimo sukcesów artystycznych przechodziła trudny okres. Dave Gahan, frontmen zespołu, zmagał się z uzależnienieniem od narkotyków, które doprowadziło go do proby samobójczej i otarcia się o śmierć w wyniku przedawkowania. Corbijn wspomina: “Po incydencie z przedawkowaniem Dave się zmienił, można z nim było normalnie porozmawiać. Jest zainteresowany zdrowym trybem życia. To miło, że tak się sprawy potoczyły. Dave wygląda tak świetnie, że trudno się fotografować razem z nim - będziesz wyglądał jak frajer”. Corbijn pomagał Gahanowi przy jego dwóch solowych albumach, które wydane zostały kolejno w 2003 i 2007 roku.

Na zdjęciach Corbijna wychowały się całe pokolenia fanów muzyki. Lista zespołów i wykonawców, których fotografował, jest długa, bardzo długa. Poza muzykami Corbijn współpracował też z ludźmi ze świata filmu, mody, nauki i polityki. Jego portrety Clinta Eastwooda, Roberta de Niro, Naomi Campbell, Kate Moss, Stevena Spielberga, Quentina Tarantino, Gerarda Depardieu czy Stephena Hawkinga to dziś ikony fotografii portretowej. Zdjęcia Corbijna przyczyniły się do sukcesu wielu płyt, miały wpływ na karierę wielu artystów. Sam Corbijn przez swoją twórczość został uznany za jednego z najlepszych i najkreatywniejszych współczesnych fotografów-portrecistów. Poza portretowaniem świata gwiazd Corbijn zrealizował kilka projektów o czysto artystycznym charakterze, w tym słynną serię “Stripping Girls” z portretami striptizerek z amsterdamskich klubów nocnych.

W 1983 roku Corbijn rozpoczyna przygodę z wideoklipami. Pierwszym obrazem, który reżyseruje, jest teledysk pochodzącej z Hamburga grupy Palais Schaumburg. Zachwycona teledyskiem Corbijna niemiecka grupa Propaganda proponuje artyście wyreżyserowanie klipu do swojego utworu “Dr. Mabuse”. Poźniej przychodzą projekty dla Davida Sylviana, Simple Minds, Golden Earring i Front 242. Dziś lista wyreżyserowanych przez Corbijna teledysków liczy sobie blisko 80 pozycji, wśród których są obrazy nakręcone między innymi dla Coldplay, Roxette, Bryana Adamsa, Red Hot Chilli Peppers, Mercury Rev, Johny Casha, Nirvany, Nicka Cave’a, Danzig i Joy Division, o teledyskach zrealizowanych dla U2 i Depeche Mode już nie wspominając. Za klip do utworu “Heart-Shaped Box” Nirvany Corbijn otrzymuje dwie nagrody MTV.

W 2007 roku podczas festiwalu w Cannes ma premierę pierwszy pełnometrażowy film fabularny Corbijna, “Control”. Ten czarno-biały obraz, nakręcony w konwencji odwołującej się do klimatu brytyjskich filmów o ruchach młodzieżowych w niespokojnych latach 60-tych i 70-tych, w tym do słynnej “Quadrophenii” Franca Roddama ze Stingiem w jednej z głównych ról, opowiada historię lidera Joy Division, Iana Curtisa. Film nie bierze udziału w w konkursie Palm d’Or. Zdobywa jednak nagrodę za najlepszy film podczas pokazu pokazu Director’s Fortnight. W 2010 roku kręci klimatyczny “The American” z George Clooneyem w roli głównej, a w drugiej połowie tego roku na ekrany trafi ostatnie dzieło Corbijna, “The Most Wanted Man” - thriller z Rachel McAdams, Robin Wright, Philipem Seymourem Hoffmanem i Willemem Defoe.

W niedawnym wywiadzie dla The Talks Corbijn mówi: “Dziś nie mam już wiele do czynienia z muzyką. Nie chcę kontynuować tego, co robiłem kiedy miałem 20 lat. Chcę się rozwijać i nie włóczyć się już z zespołami. Ostatecznie stałem się starym facetem. Kiedy dziś widzę U2 - odwiedziłem ich podczas ostatniego występu - wchodzę na zaplecze sceny, czego nigdy wcześniej nie robiłem, a teraz robię to, żeby się spotkać ze starymi przyjaciółmi. Innymi słowy, to już nie ten sam rodzaj kręcenia się przy zespołach, jaki panował w latach 80-tych”.

Corbijn nie miejszka już dziś w Londynie - przeprowadził się do Holandii, do Hagi. Jak mówi: “[By wrócić do Londynu] Mam zawsze otwarty bilet. Kupiłem dom w Hadze tuż przy morzu. Życie tu jest spokojniejsze, toczy się wolniej niż w Londynie. W latach 90-tych świetnie było być w Londynie, gdzie wszystko się działo. Najlepsze zespoły, kariera... Poza tym byłem 50 tygodni w roku w trasie - dziś nadal dużo podróżuję. Ale niewielka Holandia jest dobrą bazą wypadową by gdzieś pojechać i wrócić. W rzeczywistości moje życie jest zwariowane, ale jest też prawdziwą miłością”.

Na czym polegał fenomen Corbijna, że otwierały się przed nim drzwi do domów największych gwiazd tego świata? Część odpowiedzi na to pytanie tkwi bez wątpliwości w jego talencie, w jego fotografiach. Talent powoduje szacunek, a Corbijn jest ogromnie szanowany przez środowisko artystyczne. Ale sam talent nie wystarcza. Inna część odpowiedzi na postawione pytanie leży w osobowości Corbijna, w jego sposobowi bycia. Ktokolwiek miał okazję się z nim spotkać i poznać go bliżej, widzi w nim człowieka, który lubił spotykać się z ludźmi, zawsze ma dla nich czas. Corbijn zawsze pozostawał skromny mimo, że spędził większość swojego życia w otoczeniu sław i gwiazd. Po prostu kocha przebywać między ludźmi, być z nimi, czy są oni celebrytami, czy nie.

Tomasz Wawrzyczek - rocznik 1969, z wykształcenia informatyk, z zawodu projektant GUI, z zamiłowania fotograf, dumny ojciec, szczęśliwy mąż, miłośnik bardzo, bardzo starych aparatów fotograficznych.