Polak w kosmosie, a nie możemy się tym chwalić. Absurdalna sytuacja

Co więcej, nie ma nawet oficjalnego plakatu tej misji. Ani w szkołach, ani w muzeach, ani na wydarzeniach popularnonaukowych. A przecież na orbicie jest pierwszy od czasów Mirosława Hermaszewskiego Polak. Powinniśmy świętować ten moment, a tymczasem, jakby go w ogóle nie było.

Dlaczego? Odpowiedź jest zaskakująco prosta i zarazem bardzo przykra: bo nie możemy. A dokładniej, nie możemy bez zgody Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Na trop tej historii wpadł Adam Jesionkiewicz, założyciel polskiej firmy Astrography, znanej z edukacyjnych i artystycznych plakatów o kosmosie. Chciał zrobić coś pięknego - zaprojektować plakat poświęcony misji Ignis, hołd dla Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, naszego astronauty. Plakat miał być wydany w limitowanej, darmowej edycji. Bez zarobku, czysta inspiracja. Coś, co w każdym normalnym kraju zostałoby powitane z radością.

ESA jednak powiedziała „nie”. A raczej „usuńcie posty z logo Ignis i nawet nie próbujcie więcej”. Jesionkiewicz nie tylko nie dostał zgody - dostał żądanie wycofania wcześniejszych materiałów z logo. I to mimo że Astrography współpracuje z NASA. Amerykanie nie robią problemów. ESA - przeciwnie.

Choć Polska zapłaciła za udział w misji Ignis około 280 mln zł, nie mamy żadnych praw do jej symboli, logotypów, ani nawet nazwiska naszego astronauty. Wszystkie te prawa - dosłownie wszystkie - należą do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). To ona zastrzegła je jako znaki towarowe, to ona kontroluje sposób ich użycia i to ona może zablokować każdą, nawet najskromniejszą, inicjatywę związaną z misją.

Brzmi jak absurd? Owszem. Ale jest jeszcze gorzej.

Sprawę opisał również blog "Z głową w gwiazdach" prowadzony przez Karola Wójcickiego. Podkreśla on, że Polska zapłaciła za misję pełną stawkę, nie tylko w ramach składki członkowskiej ESA, ale dodatkowo ponad ćwierć miliarda złotych, "a mimo to nie posiada pełnej kontroli nad jej komunikacją i wizerunkiem. Taki model organizacyjny byłby zrozumiały, gdyby koszty ponosiła wyłącznie ESA. Tymczasem sytuacja wygląda tak, że Polska zapłaciła, a ESA zachowała prawa".

I stwierdza jednocześnie, że "trudno oprzeć się wrażeniu, że Polska została – kolokwialnie mówiąc – rozegrana. Zgodziła się na udział w misji organizowanej przez ESA, nie zabezpieczając żadnych praw do wizerunku ani możliwości swobodnego promowania wydarzenia w sferze publicznej i gospodarczej. To tym bardziej bolesne, że przykładów mądrzejszego podejścia w świecie nie brakuje".

Nie wiecie, co najlepiej podsumowuje ten absurd? Oficjalny plakat misji Ignis, zaprojektowany przez Andrzeja Pągowskiego - jednego z najsłynniejszych polskich grafików. Plakat powstał, zapłacono za niego, jest gotowy. Ale nie można go nigdzie legalnie kupić.

Jak twierdzi: Jeżeli już zgodziliśmy się zapłacić ESA za tę misję, to wierzę, że mogliśmy wynegocjować co-branding, czyli zachować też prawa do dysponowania trademark na Polskim rynku. Chociaż tyle. Daleki jestem od udzielania zgód na "wszystko", ale... jeśli chcemy, żeby ta misja miała jakikolwiek impakt na promocję innowacji, nauki, a przede wszystkim na umocnienie polskiego sektora kosmicznego, to bez zabezpieczenia praw do tej misji nie zrobimy nic sensownego.

Więcej na Spider's Web:

Karol Wójcicki podkreśla, że cala sprawa "to nie jest problem technologiczny. To problem wyobraźni i odwagi. Boleśnie przekonał się o tym Tomek Rożek z Nauka. To lubię, którego program edukacyjny dla szkół z hukiem wyleciał z POLSA, a jednym z podnoszonych nieoficjalnie argumentów było "bo Tomek robi to komercyjnie".

Sytuację tłumaczył na Facebooku jeden z byłych pracowników ESA.

Jego zdaniem zwiększenie składki jako kraj członkowski "przyniesie nam długoterminowo większe korzyści dla rozwoju przemysłu kosmicznego niż drukowanie tanich koszulek czy kubków. Te pieniądze wrócą na polski rynek i pozwolą też na zatrudnienie wielu polskich inżynierów, na co w ostatnich latach nie mogliśmy za bardzo liczyć. Oczywiście rozumiem rozczarowanie, ale zapewniam, że nie jest to wycelowane przeciwko Polsce, bo każdy kraj członkowski musi przestrzegać tej samej konwencji".

Tak oto z publicznej misji kosmicznej tworzy się zamknięty ekosystem z zablokowaną komunikacją i promocją, z którego nie mogą korzystać ani firmy, ani instytucje, ani obywatele. I co najgorsze, nikt nawet nie próbuje tego zmienić.

Zamiast otwartego i inspirującego projektu, mamy zamknięty ekosystem, z którego nie mogą korzystać ani obywatele, ani firmy, ani szkoły, ani nawet państwowe instytucje. Polska - jeden z największych sponsorów tej konkretnej misji - została w praktyce pozbawiona prawa do jej popularyzowania.

Tymczasem wizerunek, symbole i komunikacja to nie są błahostki. To fundamenty budowania społecznego zainteresowania nauką, edukacją i przyszłością. Jeśli nie możemy nawet zrobić koszulki z logo naszej własnej misji kosmicznej, to jak mamy inspirować przyszłych naukowców, inżynierów i marzycieli?