Instalacje nuklearne Iranu. Ile ich mają, gdzie się znajdują i dlaczego tylko USA może je zniszczyć?

Wojna Izraela z Iranem przestała być konfliktem regionalnym. 22 czerwca 2025 roku nad ranem świat obiegła wiadomość, która może zmienić reguły gry na Bliskim Wschodzie.

Stany Zjednoczone po raz pierwszy bezpośrednio zaatakowały irańskie obiekty wojskowe i nuklearne. Prezydent Donald Trump potwierdził, że amerykańskie siły przeprowadziły "bardzo udane" uderzenia na trzy kluczowe cele: Natanz, Fordo i Isfahan.

Iran posiada obecnie co najmniej 18 znanych lokalizacji związanych z programem nuklearnym. Nie wszystkie to reaktory czy zakłady wzbogacania uranu – niektóre to laboratoria badawcze, inne to magazyny, a część to tylko podejrzane hale, w których może dziać się coś więcej, niż deklarują władze.

Główne obiekty to jednak cztery: Natanz, Fordo, Isfahan i Arak. To właśnie one skupiają największe zainteresowanie inspektorów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA), izraelskiego wywiadu i amerykańskich bombowców strategicznych.

W sercu irańskich gór 100 km od Teheranu znajduje się jeden z najbardziej tajemniczych i najpilniej strzeżonych obiektów jądrowych świata – Fordo. Ten zakład wzbogacania uranu został wykryty przez zachodnie wywiady już w 2009 r., choć Iran rozpoczął jego budowę co najmniej dwa lata wcześniej. Obiekt stworzono do pomieszczenia około 3000 wirówek do wzbogacania uranu. Mają się one znajdować na głębokości około 80 do 90 m.

Ulokowany pod masywem skalnym i chroniony systemem przeciwlotniczym, Fordo został zaprojektowany tak, by przetrwać niemal każdy atak z powietrza. Prawie każdy, ale nie amerykański.

To właśnie Fordo był głównym celem ostatniego uderzenia USA. By się przebić przez setki metrów skał, Amerykanie użyli prawdopodobnie bomby GBU-57 MOP – najcięższego w arsenale USA niszczyciela bunkrów.

Ta bomba, ważąca aż 13,6 t, została zaprojektowana, by niszczyć bunkry, które do tej pory uchodziły za niezniszczalne. Tylko jeden samolot może ją przenieść – bombowiec stealth B-2 Spirit. Nie ma więc wątpliwości: bezpośrednie zaangażowanie USA jest faktem.

Natanz, oddalony o około 220 km od stolicy Iranu, to najważniejszy obiekt w irańskim programie jądrowym. To właśnie tam uran był wzbogacany do poziomu 60 proc. – co oznacza, że Iran był już tylko krok od poziomu militarnego (90 proc.). Iran zainstalował tutaj tysiące wirówek IR-1 pierwszej generacji i bardziej zaawansowane modele (IR-2m, IR-4, IR-6). W Natanz znajduje się około 50 000 wirówek do wzbogacania uranu.

Obiekt był już wcześniej atakowany przez Izrael, m.in. za pomocą wirusa Stuxnet, który zniszczył tysiące wirówek. Ale tym razem to nie była cyberwojna, to były fizyczne eksplozje.

Według Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA), izraelskie uderzenie z połowy czerwca zniszczyło infrastrukturę nadziemną w Natanz, a amerykański atak zapewne dopełnił dzieła, niszcząc podziemne wirówki.

Chociaż MAEA uspokaja, że nie doszło do skażenia okolicznych terenów, zniszczenie wirówek może oznaczać cofnięcie irańskiego programu jądrowego o wiele lat.

Warto zaznaczyć, że Iran już wcześniej rozpoczął drążenie nowego kompleksu jądrowego pod górą Kuh-e Kolang Gaz La, zwaną przez zachodnich analityków „Górą Kilofa”. To właśnie tam miało zostać przeniesione centrum wzbogacania uranu.

Trzecim celem amerykańskich ataków był kompleks nuklearny w Isfahanie. Oddalony o 350 km od Teheranu, ten ośrodek badawczo-naukowy to miejsce pracy tysięcy irańskich naukowców i siedziba trzech chińskich reaktorów badawczych.

Znajduje się tam również zakład konwersji uranu – kluczowy etap w procesie przygotowywania paliwa do wzbogacania.

Izraelskie rakiety uderzyły już wcześniej w niektóre budynki tego kompleksu, ale dopiero amerykańskie uderzenie uderzyło w centrum technologiczne.

Więcej na Spider's Web:

Oficjalna wersja brzmi: dla energetyki i medycyny. Iran twierdzi, że jego program nuklearny ma służyć produkcji paliwa do reaktorów oraz izotopów do leczenia nowotworów. Problem w tym, że nikt do końca w to nie wierzy.

Z jednej strony Iran łamie postanowienia porozumienia nuklearnego JCPOA, z drugiej – prowadzi działania w sposób trudny do pogodzenia z czysto cywilnymi celami. Bo po co komu uran wzbogacony do 60 proc., skoro reaktory potrzebują maksymalnie 5 proc.?

Według szacunków MAEA Iran posiada obecnie ponad 5600 kg wzbogaconego uranu, z czego kilkaset kilogramów to materiał o wysokim stopniu czystości. Teoretycznie wystarczy to do zbudowania co najmniej dwóch bomb atomowych, choć stworzenie głowicy nuklearnej to nie tylko kwestia surowca. Potrzeba jeszcze technologii miniaturyzacji, systemów przenoszenia i testów. Ale kierunek jest niepokojący.

Oficjalnie – nie. Nie ma twardych dowodów, że Teheran prowadzi program broni jądrowej, choć raporty MAEA sugerują, że część prac może mieć charakter militarny. Co więcej, Iran często odcina inspektorów od swoich obiektów i nie raportuje nowych instalacji. To budzi podejrzenia.

W 2024 r. izraelski wywiad Mossad ujawnił, że Iran kontynuuje tajne prace nad głowicami jądrowymi i systemami ich przenoszenia. Z kolei USA i Europa apelują o powrót do rozmów, ale bez większych efektów. Pat trwa. A czas gra na niekorzyść Zachodu – im dłużej Iran pracuje w ciszy, tym bliżej może być momentu, w którym "próg nuklearny" zostanie przekroczony.