Bohater czy zdrajca? Snowden napisał autobiografię. „Pamięć nieulotna” ukaże się w Polsce na światową premierę

Daliśmy sobie wbić do głów, że we współczesnym świecie wolność oraz bezpieczeństwo znajdują się na dwóch szalkach wagi. Aby jednej wartości mogło być więcej, drugiej musi być mniej. Im więcej wolności, tym mniej bezpieczeństwa. Im więcej bezpieczeństwa, tym mniej wolności. W ten sposób służby USA - rozgrzeszające się dbałością o pokój - naruszały kolejne ustawowe i konstytucyjne prawa obywateli. Mieszkańcy Stanów byli inwigilowani na bezprecedensową skalę przy wykorzystaniu najnowszych narzędzi oraz technologii.

Opinia publiczna nie miała o tym pojęcia. Po atakach terrorystycznych na World Trade Center w amerykańskim społeczeństwie przeforsowano pogląd, iż służby powinny mieć większe uprawienia. Większe możliwości inwigilacji. Oczywiście kosztem prywatności obywateli. Jednak nawet wtedy legislacja nie przewidywała tak ostrego, powszechnego i systemowego łamania amerykańskiej prywatności, jak robiło to NSA. Powstała zinstytucjonalizowana machina działająca na marginesie prawa, która mogła zajrzeć do domu, smartfona czy laptopa dowolnej osoby.

Edward Snowden przekazał informacje o działaniach i praktykach NSA mediom. Młody człowiek podjął decyzję o obnażeniu praktyk amerykańskich służb, stając się wrogiem numer jeden aparatu bezpieczeństwa. Jako były pracownik CIA, Snowden miał ogólne pojęcie, jak zmieni się jego życie. Edward na pewno wiedział, że trafi na muszkę NSA, CIA, FBI oraz innych agencji bezpieczeństwa. Wiedział, że zostanie okrzyknięty zdrajcą, którego czeka ciemna, wilgotna cela.

Zastanawiam się, co musi czuć osoba, która podejmuje tak ważną decyzję. Najprawdopodobniej najważniejszą w całym swoim życiu. Snowdem miał przecież doświadczenie w CIA. Wiedział, co go czeka. Wiedział, że będzie musiał uciekać z kraju, w którym się urodził. Że nie założy rodziny na przedmieściach USA. Że grozi mu areszt i więzienie. Mimo tego 29-latek podejmuje ryzyko, na jakie nie zdobyłaby się większość z nas. Bo umówmy się - zdrada czy bohaterstwo - Snowdem zrobił coś niezwykle odważnego. Zastanawia mnie, co go do tego pchnęło.

Ogólne, wyświechtane odpowiedzi w stylu troska o państwo czy sprzeciw wobec łamania prawa mnie nie satysfakcjonują. Chciałbym wejść w umysł Snowdena. Odkryć jak pracuje. Poznać jego procesy myślowe. Doświadczyć tego impulsu, tej iskierki od której wszystko się zaczęło. Musiał być bowiem jakiś moment zwrotny. Musiała być jakaś sytuacja, po której człowiek wstaje, opuszcza miejsce pracy i mówi: „Dosyć, tak dłużej być nie może. Świat musi się dowiedzieć.”

Książka jest autobiografią byłego pracownika służb. Autor zakreśla w niej szeroki kontekst. Wraca do swojego dzieciństwa, czasów młodzieńczych i pracy w CIA. Buduje sylwetkę psychologiczną, dzięki czemu ma być nam łatwiej zrozumieć jego decyzje i poczynania. Oczywiście jak każda autobiografia, również ta będzie próbowała pokazać nam zdarzenia w takim świetle, jakim widział je Snowden. Nie będzie tutaj wypowiedzi tzw. drugiej strony. Nie mam nic przeciwko, bo nie po to sięgnę do Pamięci nieulotnej. Tym razem chodzi mi tylko o Snowdena. Jego perspektywę.

O aferze NSA powstała masa programów, książek i artykułów. Jej inicjator zawsze był w nich jednak jednym z aktorów. Zdrajcą. Bohaterem. Niepoważnym człowiekiem z parciem na szkło albo osobą z zasadami etycznymi. Jednak dopiero teraz wskoczę bezpośrednio pod czaszkę Snowdena. Przeżyję kilkadziesiąt godzin przed i kilkadziesiąt godzin po opublikowaniu tajnych danych. To perspektywa, której nie zafundowano mi wcześniej i z którą chętnie się zapoznam. W końcu kto może lepiej i ciekawiej opowiedzieć o aferze made by Snowden niż sam Snowden.

Pamięć nieulotna (ang. Permanent Record) pojawi się w Polsce równocześnie ze światową premierą, zaplanowaną na 17 września 2019 r. Data nie jest przypadkowa. W USA obchodzony jest wtedy Dzień Konstytucji. Książka ukaże się w Polsce nakładem wydawnictwa Insignis.

Spider's Web objął książkę Pamięć nieulotna patronatem medialnym.