Problem z pierścieniem, czyli wada bezlusterkowców, o której nikt nie mówi

Z roku na rok coraz więcej fotografów przechodzi na bezlusterkowce. Jeszcze 2–3 lata temu ten rodzaj aparatu był wybierany przez entuzjastów lub po prostu… maniaków sprzętu, którzy odnajdują przyjemność w ciągłych przesiadkach i zmianach systemów. Jednym słowem: fotografów cierpiących na G.A.S. (Gear Acquisition Syndrome).

Teraz sytuacja wygląda inaczej. Bezlusterkowce są na rynku już od dziewięciu lat, a przez ten czas pozbyły się większości chorób wieku dziecięcego. To sprawia, że interesują się nimi również profesjonaliści żyjący z robienia zdjęć i filmowania.

W bezlusterkowcach poprawiło się naprawdę dużo. Wizjery elektroniczne przestały klatkować, autofocus przyspieszył do niebywałych szybkości, poprawiła się ergonomia, a baza obiektywów urosła na tyle, że w końcu można znaleźć coś dla siebie.

Focus-by-wire to określenie na specyficzny sposób działania pierścienia ostrości. Przełożenie jest realizowane elektronicznie, a nie mechanicznie, tak jak ma to miejsce w tradycyjnych obiektywach. Pierwsze zetknięcie z takim pierścieniem ostrości jest sporym zaskoczeniem i… rozczarowaniem.

Największą wadą jest fakt, że przełożenie pierścienia nie zależy od kąta obrotu, a od szybkości kręcenia. W standardowym obiektywie obrót pierścienia o dany kąt (np. 45 stopni) zmienia położenie ostrości zawsze o tę samą wartość. Przy focus-by-wire obrót o taki sam kąt daje różne rezultaty w zależności od tego, jak szybko obracamy pierścień.

Przy wolnym obrocie pierścienia pokonanie pełnego zakresu ostrości często wymaga obrotu o więcej, niż 360 stopni. Jeśli obracamy pierścień szybciej, pełną skalę można pokonać np. po 180 stopniach obrotu.

Dodatkowo obiektywy z elektronicznym pierścieniem na mają ograniczników na początku i na końcu skali. Nie mają też okienka ze skala odległości, przez co nie da się zgadnąć, na jaką odległość jest ustawiona ostrość.

Uzależnienie zmiany ostrości od szybkości obrotu jest koszmarem dla każdego filmowca. Przejazd ostrości z jednego punktu na drugi jest praktycznie niewykonalny, a już z pewnością nie jest powtarzalny. Nawet jeśli elektroniczny pierścień stara się naśladować zachowanie mechanicznego, to zawsze będzie tylko imitacją.

W pracy fotografa taki pierścień teoretycznie pozwala dokonać precyzyjnych mikroregulacji ostrości, jeśli autofocus lekko się pomyli, ale kiedy w praktyce korzystaliście z takiej funkcji? Manualne ustawianie ostrości może być bardzo pomocne w fotografii makro, ale tam system focus-by-wire jest równie irytujący, co w filmie.

Obiektywy z elektronicznym pierścieniem ostrości nie zadziałają też z podstawowymi tulejami macro, które nie są wyposażone w elektronikę. Bez zasilania obiektywu nie jesteśmy w stanie zmienić ostrości!

Trudno mi odpowiedzieć na pytanie, dlaczego producenci stosują system focus-by-wire. Prawdopodobnie wynika to z niższych kosztów produkcji. Podejrzewam, że w dzisiejszych czasach mały układ elektroniczny jest o wiele tańsze od precyzyjnego, mechanicznego pierścienia. Elektronika zajmuje też mniej miejsca w obudowie.

Wielką wadą jest fakt, że obiektywy focus-by-wire są de facto standardem na rynku bezlusterkowców. Zdecydowana większość obiektywów systemowych bazuje na tym rozwiązaniu. Obecnie nawet producenci zewnętrzni, tacy jak Sigma, podłapują ten trend. Nie wierzycie? Oto fakty:

Technologię focus-by-wire znajdziemy we wszystkich natywnych obiektywach systemów:

A do tego w przeważającej większości obiektywów systemu Mikro Cztery Trzecie (Panasonic/Olympus).

W systemie Canon EF pojawia się coraz więcej obiektywów z elektronicznym pierścieniem ostrości. Cała seria STM korzysta z focus-by-wire. Znajdziemy w niej wiele ciekawych obiektywów, w tym EF 40mm f/2.8, EF-S 10–18mm, EF-S 24mm f/2.8, czy EF 50mm f/1.8. W każdym z nich korzystanie z pierścienia ostrości jest udręką.

Problem nie dotyczy osób, które zajmują się fotografią i filmowaniem amatorsko. Coraz sprawniejsze systemy autofocusu sprawiają, że w podstawowych zastosowaniach nie ma potrzeby sięgania po pierścień manualny.

Elektroniczny pierścień ostrości jest największym problem dla filmowców. Nawet w dobie superszybkich systemów AF, przejścia ostrości najlepiej realizuje się poprzez manualny pierścień. Elektroniczna proteza nie jest w stanie zapewnić takiego komfortu i powtarzalności.

To patowa sytuacja. Z jednej strony bezlusterkowce pozwalają na podłączenie setek starszych szkieł, w których elektroniki jest niewiele. Niestety są to szkła duże i ciężki, co kłóci się z ideą bezlusterkowca. Z drugiej strony, nowe bezlusterkowe obiektywy kuszą małymi rozmiarami i stabilizacją obrazu, ale mają ograniczenia wynikające z elektroniki.

Nawet na najwyższej i najdroższej półce sprzęt jest pełen kompromisów.