Przekładnia planetarna – co to jest i jak działa? I co ma wspólnego z Marsem i Jowiszem?

Czym jest przekładnia planetarna? Jak to działa i gdzie możesz ją spotkać? Wyjaśniamy i tłumaczymy, skąd wzięła się jej nazwa.

Maszyny budowlane, dźwigi, przerzutki rowerowe, a także automatyka domowa (czyli np. systemy otwierania bram garażowych) i sprzęty AGD w rodzaju młynków czy blenderów. Co łączy te przedmioty? W każdym z nich możesz znaleźć przekładnie planetarne. Jeśli zastanawiasz się jednak, co ta kwestia robi na Autoblogu, spieszę z wyjaśnieniem. Nie przerzuciliśmy się na opisy sprzętu kuchennego ani dźwigów. Przekładnie planetarne są szeroko wykorzystywane także w motoryzacji.

Przekładnia planetarna w samochodzie

Tego typu urządzenie bywa stosowane m.in. w niektórych typach skrzyń biegów, w tym w znanej e-CVT z hybrydowych Toyot. Jak działa przekładnia planetarna?

Układ składa się z kół zębatych i ma trzy główne elementy: koło centralne, zwane też słonecznym, koło zewnętrzne zwane pierścieniowym, a także małe koła umieszczone pomiędzy nimi. Koło centralne ma uzębienie zewnętrzne, a koło pierścieniowe – uzębienie wewnętrzne. Małe koła są połączone ze sobą jarzmem. Każde koło wykonuje obrót wokół własnej osi, jednocześnie wykonując obrót wokół całego mechanizmu. 

Przekładnie planetarne mogą być wykonane ze stali, żeliwa czy aluminium, ale w razie potrzeby da się stworzyć taki układ również z kompozytów albo z tworzywa sztucznego. Mogą mieć różne wymiary, zdarza się także, że są łączone w zespoły, by uzyskać większą wydajność.

Do czego dokładnie służy przekładnia planetarna w samochodzie?

Przekładania planetarna służy do zmiany prędkości ruchu obrotowego, który jest przekazywany z silnika na koła napędowe. Jest elementem skrzyni biegów lub – jak wspomniałem wyżej – układu hybrydowego. W tym pierwszym przypadku jest połączona z hydraulicznym układem sterowania, zajmującym się zmianą przełożeń. W tym drugim pełni rolę sprzęgła, łączącego lub rozdzielającego napęd z silnika spalinowego i elektrycznego.

Efektem jej działania ma być płynna jazda, sprawne przełączanie przełożeń i dostępność mocy na każde zawołanie kierowcy. 

Przekładnia planetarna – zalety

Możliwość efektywnego przenoszenia bardzo wysokich momentów obrotowych przy zachowaniu niewielkich wymiarów układu – oto tajemnica sukcesu przekładni planetarnych w różnych branżach, od AGD po motoryzację. Takie rozwiązanie pozwala na sumowanie momentów obrotowych i mocy z kilku napędów. Do ich zalet należą także dobry poziom niezawodności i małe luzy kątowe. Czy istnieją wady? Owszem. Jedna przekładnia planetarna jest w stanie „obsłużyć” tylko trzy przełożenia do przodu i jedno do tyłu, więc jeśli jest potrzeba, by było ich więcej, trzeba tworzyć zespoły przekładni. Jest to także rozwiązanie relatywnie drogie w procesie projektowym i w produkcji. 

Skąd wzięła się nazwa przekładni planetarnej?

To całkiem proste – ruch kół zębatych w mechanizmie przypomina ruch planet w Układzie Słonecznym. Przekładnia planetarna bywa też nazywana obiegową – ale przyznacie, że to o wiele gorzej brzmiące określenie.

Więcej wycieczek do świata techniki:

• Łożysko oporowe sprzęgła – cena, koszt wymiany, objawy awarii. Oto co musisz wiedzieć
• Wymiana oleju w manualnej skrzyni biegów to coś, o czym zapewne zapomniałeś. Lepiej sobie przypomnij, bo
• Słyszysz pojęcie bieg jałowy i nic ci to nie mówi. Tłumaczymy, co to jest