Międzyuczelniany zespół naukowców, kierowany przez specjalistów z Wiedeńskiej Politechniki postanowił uporządkować pojęcie smart city. Stworzyli oni dokładny model inteligentnego miasta, i podzieli jego cechy na 6 głównych charakterystyk, w których można mierzyć w jakim stopniu miasto spełnia założenia modelu.

Te charakterystyki to:

Do badań nad inteligentnymi miastami wybrano kilkadziesiąt miast europejskich. Następnie na podstawie dostępnych źródeł naukowcy określili wartości w każdej z wyżej wymienionych kategorii.

Dla inteligentnego miasta bardzo istotna jest konkurencyjność. Cecha inteligentnej ekonomii obejmuje takie czynniki jak innowacyjność, liczba przedsiębiorców, oraz ogólny ekonomiczny wizerunek miasta. Inteligentne miasta potrafią umiejętnie nim zarządzać, aby pozyskiwać atrakcyjniejszych partnerów i inwestorów. Nie bez znaczenia jest również produktywność firm na terenie miasta oraz elastyczność rynku pracy. To wszystko składa się na umiejętność dostosowania się do zmiennego krajobrazu ekonomicznego i umiejętność transformacji w taki sposób, aby przetrwać w warunkach gospodarki rynkowej.

Jest to bardzo istotny wyróżnik inteligentnego miasta. Składają się na niego cechy mieszkańców miasta, takie jak ich poziom wykształcenia, kreatywność, zróżnicowanie etniczne, otwartość na inne kultury i kapitał, oraz umiejętność uczestniczenia w życiu publicznym.

Jak chętnie mieszkańcy współuczestniczą w podejmowaniu decyzji? Czy przystępują do lokalnych wyborów? Czy w nich startują? Jak dobrze zorganizowane i jak nowoczesne są usługi publiczne? Czy dostęp do urzędów jest możliwy przy pomocy mediów elektronicznych? Czy urzędy są transparentne i możemy śledzić ich prace?

Ta cecha obejmuje nie tylko publiczny transport w obrębie miasta, ale i możliwość podróżowania z i do miasta. Liczy się więc tutaj dostępność lotniska i stacji kolejowych. Dodatkowo, istotna jest łatwość przemieszczania się osób niepełnosprawnych ruchowo. Nie bez znaczenia są także możliwości dokonywania płatności w transporcie publicznym – np. za pomocą karty lub telefonu.

To, jak miasto kształtuje otaczające je środowisko naturalne, i czy umiejętnie wykorzystuje jego zasoby, również znalazło miejsce w kryteriach oceny inteligentnego miasta, przygotowanych przez naukowców z Austrii. Czynniki takie jak atrakcyjność położenia, unikanie zanieczyszczeń, czy zarządzanie zasobami naturalnymi, stanowią istotne kryterium oceny.

Ostatnie kryterium, ale najistotniejsze dla mieszkańców miasta. Jak się żyje w mieście? Czy życie w mieście jest zdrowe dla jego mieszkańców? Czy istnieje wiele, łatwo dostępnych, placówek kulturalnych? Jaka jest jakość i dostępność mieszkań? Czy łatwo w nim zdobyć wykształcenie? W końcu, czy jest to miasto atrakcyjne dla turystów?

Głównym celem zainteresowania badaczy były miasta średniej wielkości. Często, gdy mowa jest o inteligentnych miastach, myślimy tylko o metropoliach, takich jak stolice europejskich państw. Nie powinniśmy jednak zapominać, że większość populacji wielu krajów skupia się w mniejszych i średnich miastach. One też mogą rozwijać się zgodnie z koncepcją smart city. Do badania wyselekcjonowano 70 miast, które spełniały następujące kryteria:

Polskie miasta nie wypadły najlepiej. Najwyżej znalazł się Rzeszów, na miejscu... 48. Na pociechę można powiedzieć, że dane, na których opierało się badanie, mają już kilka lat, i prawdopodobnie sytuacja polskich miast uległa poprawie.

Istnieje kilka organizacji która zajmują się wyłącznie problemami rozwoju inteligentnych miast.

Najbardziej znana organizacja to Smart Cities Council. Partnerami, pomagającymi w rozwoju organizacji, są innowacyjne firmy, m.in. MasterCard, IBM oraz Microsoft. Ogromny wkład w podstawy teoretyczne rozwoju smart cities mają renomowane światowe uczelnie. Jedną z najbardziej znanych uczelni współtworzących Smart Cities Council jest Massachusetts Institute Of Technology, czyli słynny MIT.

To właśnie MIT jest głosicielem nowej nauki: city science - tym różniącej się od urbanistyki, że próbuje stworzyć globalną strategię rozwoju miasta - nie tylko na poziomie architektonicznym.

Świat jest w trakcie intensywnej urbanizacji, czy tego chcemy, czy też nie. W samych Chinach, gwałtownie rozwijającym się kraju, w ciągu najbliższych 15 lat aż 300 milionów mieszkańców wsi stanie się mieszkańcami miast - czy to wskutek migracji, czy też wchłonięcia zamieszkiwanego regionu przez pobliską metropolię.

Przypomnijmy, że 300 milionów to cała populacja Stanów Zjednoczonych.

Jak szacują naukowcy z MIT, w niedalekiej przyszłości mieszkańcy miast będą odpowiedzialni za produkcję 80% bogactw i za konsumpcję 60% globalnej energii. Potrzeba stworzenia globalnej, opartej na twardych danych strategii rozwoju miast narzuca się sama.

MIT w swojej koncepcji "city science" stawia sobie ambitne cele. Te cele to:

Cele są to, jak widać, niełatwe. Czy jesteśmy w stanie wskazać kierunek planowanego rozwoju miasta, tak aby zbliżyć się do nich choć trochę?

MIT przedstawia cały zestaw propozycji.

Badacze pracujący nad inicjatywą City Science podzielili zagadnienie inteligentnego miasta na kilka ogólnych tematów. Odnoszą się one zarówno do tego, jakie cechy mają dane miasta obecnie, jak i do możliwości dalszego rozwoju.

Ta część aktywności inicjatywy City Science skupia się na analizie dostępnych danych tak, aby uzyskać z nich nową jakość - i wysnuć często zaskakujące, choć prawdziwe, wnioski. Analiza takich aspektów ludzkiej aktywności jak przedsiębiorczość, przemieszczanie się oraz zużycia zasobów może dostarczyć informacji o korelacjach pomiędzy różnymi danymi, których nie widać na pierwszy rzut oka. Te dane można następnie wykorzystać w procesie planowania rozwoju urbanistycznego.

Projekty rozwijane w ramach tej części to między innymi:

Niektórych zachowań mieszkańców nie daje się zmienić zarządzeniem. Czasami trzeba tak zaprojektować elementy miasta, aby sami zachowywali się w pożądany sposób. Projekty umieszczone w tej kategorii obejmują np. gry stworzone dla mieszkańców, mające zmotywować ich do odpowiednich decyzji (np. jeżdżenie komunikacją miejską zamiast samochodami, lub segregowanie odpadów). Aby zmienić schematy ludzkiego zachowania, nie musimy stosować kar i nakazów - jesteśmy w stanie spowodować odpowiednie zachowanie przy pomocy "sprytniejszych" (ang. smart) metod.

Przykładowe projekty w tej kategorii to

Poruszanie się po współczesnym mieście to już nie tylko wybór pomiędzy samochodem, transportem publicznym i pieszą wycieczką.

Coraz powszechniejsze stają się alternatywne metody transportu. Nowoczesne miasto udostępnia swoim mieszkańcom możliwość skorzystania z miejskiego roweru. Rowery takie, wyposażone w GPS, mogłyby bardzo usprawnić transport i na bieżąco raportowałyby miejsce gdzie się znajdują. Rozważane są również prototypy takich metod transportu jak samobieżne samochody, których wzajemna synchronizacja mogłaby zapobiegać korkom. Podobnie, do poruszania się po centrum wystarczą lekkie elektryczne wynajmowane na godziny pojazdy.

W przypadku tradycyjnego transportu publicznego bardzo istotna jest możliwość wygodnej płatności. Rzadko korzystający z transportu lub przyjezdni często nie wiedzą, gdzie mogą kupić bilet i do jakiego przejazdu on uprawnia. Możliwość płatności kartą lub telefonem jest tutaj bardzo ważna. Poprawia to również efektywność miasta – gdy łatwiej jest zapłacić, mamy większą szansę że podróżny nie zdecyduje się na podróż bez biletu.

Przykładem tutaj może być wprowadzenie płatności kartą we Wrocławiu, gdzie przeprowadzono to we współpracy z MasterCard. Wstępne dane pokazują, że ściągalność opłat za bilety znacząco wzrosła odkąd podróżni mają możliwość wygodnej płatności kartą.

Przykładowe projekty to

Inną organizacją, zajmującą się polskimi miastami, jest inicjatywa pod nazwą Polskie Miasto Przyszłości. Jest to innowacyjny i unikalny projekt na rzecz rozwoju i zwiększenia konkurencyjności polskich miast dzięki wykorzystaniu najnowszych technologii. Realizowany jest w ramach otwartej współpracy firm partnerskich.

Twórcy inicjatywy tak opisują przedsięwzięcie:

Projekt powstał z inicjatywy firmy Cisco Poland, która zaprosiła do udziału w nim partnerów ekosystemowych – liderów rynku w swoich branżach – oferujących komplementarne wobec siebie rozwiązania, umożliwiające budowę kompleksowej architektury, obejmującej szeroki zakres współdziałających ze sobą systemów w trzech kluczowych dla budowy inteligentnego miasta obszarach:

Inicjatywa Polskie Miasto Przyszłości podchodzi do zagadnienia inteligentnego miasta identycznie jak inne tego typu organizacje. Dzieli cechy miasta na aspekty:

Firmami, które wchodzą w skład systemu firm partnerskich, są m.in: Cisco, Schneider Electric, IBM, Swarco, Samsung, Philips Lighting, oraz Young Digital Planet.

Na zakończenie trochę, jak mówią Anglicy – food for thought, czyli pożywki dla mózgu. Inspirujące projekty i prezentacje, które potrafią zmusić do zastanowienia nad koncepcją smart city, pokazując możliwości zbudowania inteligentnych, lepszych miast.

Interesująca prezentacja dotycząca życia w mieści z punktu widzenia osoby niewidomej. Z tej perspektywy przejście przez jezdnię czy spacer po parku wygląda zupełnie inaczej.

Detroit w stanie Michigan jest przykładem miasta, które poniosło urbanistyczną porażkę. Niegdyś ośrodek produkcji samochodów, dziś wymarłe miejsce, które od lat 60-tych utraciło 60% mieszkańców, a w 2013 roku ogłosiło oficjalnie bankructwo. Przyczyn doszukiwano się wiele – m.in. zbudowaniem dróg międzymiastowych przez dzielnice mieszkalne, co stworzyło nienaturalne bariery, kreujące getta.

Odważna koncepcja architektoniczna, wykorzystująca nieużywaną stację kolejki do stworzenia przestrzeni wspólnej dla mieszkańców.

Jedna z koncepcji z MIT mająca na celu zmniejszenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Elektryczny pojazd, mieszczący się na ścieżce rowerowej, i umożliwiający zabranie zakupów lub fotelika dziecięcego.

Jak sprawić, by na małej powierzchni każdy poczuł się u siebie, miał dostęp zarówno do miejsca do odpoczynku jak i do przestrzeni biurowej? Kolejna koncepcja z MIT

Drugie co do wielkości miasto we Francji próbuje zdefiniować na nowo swoją tożsamość. Przykład koncepcji smart city wykorzystanej w praktyce.

Wszyscy chcielibyśmy żyć w miastach, które wychodzą naprzeciw potrzebom swoich mieszkańców, a jeśli czegoś od nich wymagają, to nie wymuszają tego nakazami, lecz sprytnie kierują naszym zachowaniem. Takie miasta mogą istnieć – i istnieją. Dodatkowo, jest możliwa zmiana każdego z miast w którym mieszkamy, na lepsze. Wymaga to jednak światłego i kreatywnego podejścia nie tylko mieszkańców, ale i władz miejskich.

Muszą one zacząć myśleć perspektywicznie, bo taka ewolucja trwa latami – nie można ograniczać się jedynie do perspektywy najbliższych wyborów. Co ciekawe, okazuje się że średnie miasta mają większe szanse na pozytywną ewolucję, niż duże molochy, którym trudniej jest się dostosować do zmieniających się warunków.

Co przyniesie przyszłość naszym miastom? Dzięki inicjatywom takim jak wspierane przez MasterCard Smart City Council czy Polskie Miasta Przyszłości, przyszłość w naszych miastach może być lepsza.

* tekst powstał we współpracy z MasterCard – partnerem cyklu „nowoczesne formy płatności”.

Fotografie pochodzą z serwisu ShutterStock.