Tomek Wawrzyczek: Ansel Adams - piewca natury dużego formatu cz. II

Przełom w karierze fotograficznej Ansela Adamsa nastąpił po publikacji jego pierwszego portfolio, albumu “Parmelian Prints of the High Sierras”, który zawierał jedno z jego najlepszych i najbardziej rozpoznawalnych zdjęć przedstawiające zachodnią ścianę Half Dome, granitowej formacji skalnej w parku Yosemite. Na sprzedaży albumu Adams zarobił niebagatelną jak na tamte czasu sumę 4 tys. dol. Później przyszły komercyjne zamówienia na sesje fotograficzne od tych, którzy przyczynili się do wydania jego portfolio.

Organizacja w latach 30-tych ubiegłego stulecia starała się o stworzenie parku narodowego na terenach Kings Canyon. W celu promocji swojego projektu Sierra Club wydał limitowaną serię albumu ze zdjęciami Adamsa “Sierra Nevada: The John Muir Trial”. Klub wykorzystał też fotografie Adamsa do materiałów promocyjnych wzorowanych na reklamach komercyjnych z tą różnicą, że zamiast zdjęć stacji benzynowych, barów, samochodów, domków jednorodzinnych, pojawiły się piękne krajobrazy surowej przyrody utrwalone przez Adamsa. Kampania okazała się sukcesem. Ansel Adams nie tylko udzielał się w niej jako fotograf - aktywnie lobbował za projektem, wygłosił płomienną mowę przed członkami Kongresu. W kampanię włączył się sam prezydent Roosevelt. W 1940 roku Kings Canyon przekształcono w park narodowy.

Wieloletnia aktywność i zaangażowanie w utrzymanie środowiska naturalnego w swoim pierwotnym stanie, jednocześnie udostępnienie go ludziom, by mogli podziwiać go w całej okazałości, wykorzystanie przez Adamsa fotografii do propagowania idei ochrony przyrody zostały docenione przez rząd Stanów Zjednoczonych - w 1968 Departament Spraw Wewnętrznych przyznaje Adamsowi National Conservation Service Award, jedną z najważniejszych w Ameryce nagród przyznawanych działaczom na rzecz ochrony środowiska i zasobów naturalnych, a w 1980 otrzymuje z rąk prezydenta Jimmy’ego Cartera Prezydencki Medal Wolności.

Wytykali Adamsowi, że unika człowieka, który dla nich był elementem dominującym w środowisku, jego posiadaczem niemal, że zajmuje się “bezproduktywnie” dziką przyrodą, której za niedługo i tak nie będzie, jak twierdzili. Adams był odmiennego zdania - wierzył, że człowiek może i powinien koegzystować w harmonii i równości z jego środowiskiem dzięki czemu dzikość przyrody zostanie zachowana z pożytkiem dla człowieka. Drażniły go przyczepy kempingowe, pola golfowe, baseny, hotele, które zaczęły pojawiać się w krajobrazie gór Sierra - Adams był przekonany, że bez ochrony tych terenów przez rząd, zostaną one wkrótce zadeptane przez tłumy turystów i zabetonowane kolejnymi ośrodkami wypoczynkowymi.

Lata 30-te do początku lat 40-tych XX wieku to burzliwy okres w karierze Adamsa. Jest zmuszony powziąć wiele komercyjnych zleceń by ratować finansowo ledwo co utrzymujące się studio, które z żoną odziedziczył po swoim teściu. Pracuje między innymi dla Kodaka, magazynu Fortune, koncernów Pacific Gas & Electric i AT&T, American Trust Company i dla czasopisma U.S. Camera. W 1933 roku otwiera w San Francisco własną galerię, próbuje publikować eseje o fotografii, pracuje dla Sierra Club jako fotograf. W 1935 roku wydaje swoją pierwszą książkę - podręcznik “Making a Photograph”. W 1933 roku Virginia Adams, żona Ansela, rodzi mu syna Michaela. W 1935 roku na świat przychodzi Anne, córka artysty.

Staje się twórcą rozpoznawanym i docenianym. Podróżuje głównie po zachodnich stanach Ameryki fotografując najczęściej góry, nie unikając przy okazji innych tematów. W 1931 roku Adams ma swoją pierwszą solową wystawę w Smithsonian Institute, na którą złożyło się 60 fotografii z gór High Sierra. Wystawa została gorąco przyjęta przez odwiedzających i, co ważniejsze, przez media. Adams jakby nie dostrzega wagi swojego sukcesu i wraca do doskonalenia warsztatu. W tamtym okresie używa małej przesłony i długiego czasu naświetlania przy naturalnym świetle, by wyostrzyć detale motywu zdjęcia i uzyskać większą głębię ostrości. W 1932 roku z Imogenem Cunninghamem i Edwardem Westonem zakłada Grupę f/64, która koncentrowała się na wykonywaniu fotografii bez wykorzystywania zasad wywodzących się z innych dziedzin sztuki. Miała to być, jak głosił manifest Grupy, fotografia “czysta i prosta”.

W 1941 roku w Nowym Meksyku, dokąd udał się ze znajomymi artystami: malarką Georgią O’Keeffe i fotografami Alfredem Stieglitzem i Paulem Strandem, robi nocne zdjęcie, które w niedalekiej przyszłości przyniesie mu stabilizację finansową - słynny “Moonrise, Hernandez, New Mexico”, przedstawiające wschodzący księżyc nad niewielką osadą z przylegającym do niej cmentarzem, leżącą na zamkniętej łańcuchem górskim równinie. W 1943 roku fotografię publikuje “U.S. Camera”, najpopularniejszy magazyn poświęcony tematyce fotografii ówczesnych czasów. W 1944 roku zdjęcie jest wystawione w Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Jego odbitki wykonywane przez Adamsa przez 40 lat przyniosły artyście łącznie 25 mln dolarów przychodu. Dom aukcyjny Sotheby’s sprzedał jedną z nich za rekordową kwotę ponad 600 tys. dolarów. Adams dzięki temu zdjęciu mógł pozwolić sobie na niezależność finansową i ograniczyć realizację projektów komercyjnych skupiając się na tym, co kochał najbardziej: na przyrodzie i jej fotografowaniu.

Podobnie jak do ratowania środowiska naturalnego, do walki o zachowanie jego dzikiego piękna niezmienionego ręką człowieka, wykorzystuje fotografię do opisywania ludzkich tragedii, nieszczęść, wykluczenia. Razem z fotografami Dorotą Lange i Walkerem Evansem chce wpływać przy pomocy sztuki na społeczeństwo i polityków. Adams wykorzystuje fotografię między innymi w walce o ochronę naturalnej przyrody gór Sierra, parku Yosemite i kalifornijskiego wybrzeża Big Sur, do krytykowania internowania Japończyków mieszkających w Stanach Zjednoczonych w okresie II Wojny Światowej i do promowania znikającej kultury Indian żyjących w rezerwatach.

W 1952 roku Ansel Adams współtworzy pismo “Aperture”, które w intencji założycieli ma stać się poważnym magazynem, którego zadaniem będzie promocja najlepszych twórców i innowatorów fotografii oraz początkujących fotografów. Propaguje fotografie na różne sposoby. Przez ponad 20 lat prowadzi zajęcia i warsztaty dla studentów, uczy tysiące amatorów techniki robienia i obróbki zdjęć. Wpaja swoim uczniom, że „łatwo jest zrobić zdjęcie, ale zrobienie mistrzowskiego dzieła w fotografii jest trudniejsze niż w jakiejkolwiek innej sztuce”. Wydaje podręczniki o fotografii, w tym najbardziej znane “The Camera”, “The Negative” i “The Print” oraz “Natural Light Photography” i “Artificial Light Photography”. Pracuje przez jakiś czas jako etatowy konsultant w firmie Polaroid, którą założył jego wieloletni przyjaciel Edwin Land. Nadal przyjmuje komercyjne zlecenia. W 1963 roku na zlecenie Clarka Kerra, ówczesnego Prezydenta Uniwersytetu Kalifornijskiego wykonuje z Nancy Newhall zdjęcia kampusu uniwersyteckiego z okazji jego stulecia, które zostają opublikowane w 1967 roku.

Przez całe lata 60-te zdjęcia Adamsa są wystawiane w wielu galeriach i muzeach - było to docenienie nie tylko twórczości samego Adamsa, ale i fotografii jako takiej, wreszcie uznanej za sztukę. W latach 70-tych Adams skupia się głównie na wywoływaniu archiwalnych negatywów. Ich odbiorcami są przeważnie powstające przy muzeach sztuki wydziały fotografii. W 1974 roku Metropolitam Museum of Art urządza retrospektywną wystawę prac Adamsa.

Fotografował też aparatami Polaroida, a w ostatnich dwudziestu latach swojego życia używał aparatów Hasselblada. Lwią część jego dorobku stanowią fotografie czarno-białe, choć eksperymentował też z fotografią kolorową. Nie był jednak do końca zadowolony z ich efektów. Wydawało mu się, że niedoskonałość technologii, która nie potrafiła wiernie przenieść oryginalną kolorystykę fotografowanej kompozycji na odbitkę, nie pozwala Adamsowi, nadpobudliwemu perfekcjoniście, w pełni kontrolować proces powstawania zdjęcia w każdym aspekcie i w każdym czynniku mającym wpływ na jego ostateczny wygląd. Twierdził ponadto, że kolor dekoncentruje fotografa, przez co nie jest on w stanie wykorzystać całego swojego potencjału podczas fotografowania. Mówił, że sam potrafi uzyskać o wiele lepsze odczucia koloru dzięki dobrze zaplanowanemu kompozycyjnie i technicznie zdjęciu czarno-białemu.

Udział Anselma Adamsa w historii fotografii i zasługi dla jej rozwoju, popularyzacji i promocji jest ogromny. Między innymi dzięki owocom jego twórczości fotografia została wyniesiona do poziomu sztuki na równi z malarstwem. Był pionierem wykorzystywania fotografii jako narzędzia nie tylko uwieczniania obrazów, ale również wyrażania woli, rozpowszechniania idei i kształtowania świadomości. Na zlecenie prezydenta Cartera wykonał pierwszy w historii fotoportret Prezydenta Stanów Zjednoczonych. Jedna z jego fotografii, “The Tetons and the Snake River”, została razem z 115 innymi zdjęciami zapisana na złotej płycie i wysłana w kosmos na pokładzie sondy kosmicznej Voyager jako przesłanie dla potencjalnych pozaziemskich cywilizacji od mieszkańców Błękitnej Planety.

Zasługi Adamsa dla ruchu ochrony i popularyzacji przyrody są nie mniejsze niż to, czego dokonał w fotografii. Trudno właściwie powiedzieć, czy był większym aktywistą, czy artystą. Wydaje się, że i jednym, i drugim jednocześnie. Cierpiał widząc, jak jego ukochane góry Sierra czas popycha w ramiona “ery turystyki”, jak dzika przyroda spychana jest systematycznie na ubocze, jak wszystko zalewają ludzie i podążająca za nimi cywilizacja. “Samotność, tak istotna dla indywidualności człowieka, niemal nie istnieje” - mówił. Nie był przeciwnikiem postępu jako takiego, był zwolennikiem zrównoważonego rozwoju człowieka współżyjącego na równych prawach z przyrodą.

Adams umiera na zawał serca 22 kwietnia 1984 roku w szpitalu w Monterey, w Kaliforni, w wieku 82 lat.

Założone w 1952 roku przez artystę i jego żonę Muzeum Ansela Adamsa można odwiedzić w Internecie pod adresem anseladams.org. Na głównej stronie umieszczono słynny “Moonrise, Hernandez, New Mexico”. The Ansel Adams Gallery, która powstała na bazie galerii Best’s Gallery prowadzonej przez teścia Adamsa, jest dostępna w sieci pod adresem anseladams.com.

Tomasz Wawrzyczek - rocznik 1969, z wykształcenia informatyk, z zawodu projektant GUI, z zamiłowania fotograf, dumny ojciec, szczęśliwy mąż, miłośnik bardzo, bardzo starych aparatów fotograficznych.