Dzieje się w Rosji. Tak wali się gospodarka agresora po wprowadzeniu sankcji

Ale ciekawszy jest powód tej podwyżki i to, co na konferencji prasowej mówiła szefowa Banku Rosji Elwira Nabiullina. Wzrost stóp oczywiście zawsze i wszędzie związany jest z inflacją, która albo już jest za wysoka, albo istnieje ryzyko, że za chwilę taka się stanie. Jednak przyczyny wzrostu inflacji potrafią być bardzo różne. W przypadku Rosji w połowie 2023 roku jedną z najważniejszych przyczyn okazuje się brak ludzi na rynku pracy i chociaż Nabiullina nie zagłębiała się w czasie swojej konferencji w temat i nie tłumaczyła, dlaczego w Rosji nagle zaczęło brakować ludzi, to przecież nie trzeba tego tłumaczyć, bo i tak wszyscy wiedzą. Nie ma ich na rynku pracy, bo są w armii. Spora część z nich już nie żyje.

To powoduje, że potencjał produkcyjny rosyjskiego przemysłu, a także usług staje się odpowiednio mniejszy. Podaż wszelkiego rodzaju dóbr nie jest w stanie rosnąć w takim tempie, w jakim powinna, nie nadąża więc za popytem, a to klasyczna sytuacja, w której wszystko zaczyna drożeć. Rosyjski bank centralny obawia się, że do końca roku inflacja może urosnąć do 6,5 proc.

Najwyraźniej ich gospodarka pierwszą reakcję w postaci recesji ma już za sobą. Ta recesja zresztą spowodowała, że przez ostatni rok Rosja, zupełnie inaczej niż Europa, w ogóle nie miała problemu z inflacją. Jeszcze w maju wynosiła ona zaledwie 2,5 proc. (a cel inflacyjny w Rosji to 4 proc. rocznie). Aby podnieść się z recesji rosyjski bank centralny od kwietnia do września ubiegłego roku obniżał stopy procentowe aż sześć razy, łącznie z poziomu 20 proc. do 7,5 proc. Wcześniej w pierwszych dniach wojny stopy te podniesiono w jednym ruchu z 9,5 proc. do 20 proc. aby w ten sposób ratować spektakularnie walącego się w gruzy rubla.

W pierwszych dniach po napaści Rosji na Ukrainę bank centralny ratował walutę i uspokajał nastroje na rynku podnosząc stopy, potem ich wysoki poziom a także szereg sankcji zachodnich wywołał recesję, więc bank stopy obniżał, aby z niej wyjść i kilka miesięcy temu to się udało, więc siłą rzeczy popyt w ich gospodarce zaczął się odbudowywać. Przez cały ostatni rok Putin chcąc uniknąć większych protestów społecznych pilnował, aby wynagrodzenia rosły. Zwykły mieszkańcy Moskwy czy Sankt Petersburga mają więc pieniądze, a do tego blisko rok z niskim stopami procentowymi zachęcał do brania kredytów. I stąd wysoki popyt.

Zderza się on jednak z sankcjami, przez które w Rosji niewiele jest rzeczy importowanych z Zachodu, a więc takich, które Rosjanie chcieliby mieć. Stąd pieniądze obywateli muszą płynąć w stronę dóbr produkowanych lokalnie. A tych jak już wiemy brakuje, bo nie ma ludzi do roboty. Nabiullina w czasie konferencji podała dwa przykłady na to, co się teraz dzieje w rosyjskiej gospodarce. Pierwszy to przemysł motoryzacyjny: popyt Rosjan na nowe samochody jest taki jak zwykle, ale nie są oni w stanie kupić sobie dzisiaj nowego mercedesa czy toyotę, więc skazani są na auta rosyjskie, ale absolutnie nie ma mowy o tym, aby mogło ich powstawać na czas tyle, na ile jest zapotrzebowanie, zwłaszcza że sankcje oznaczają też problemy logistyczne, konieczność poszukiwania dostawców gdzieś w Azji, czyli tam, gdzie dotąd ich nie szukano. Aut jest więc za mało, więc drożeją.

Z powodu sankcji Rosjanie mają problem z tym, aby beztrosko spędzać wakacje w Europie, czyli tam gdzie dotąd było ich latem sporo. Nawet jeśli mogą jechać na urlop do krajów zaprzyjaźnionych z Putinem, to jednak oznacza to, że znacznie więcej ludzi niż zwykle decyduje się na turystykę krajową i spędza wakacje po prostu w Rosji. Z drugiej strony nie da się w parę miesięcy dobudować drugie tyle hoteli, uzdrowisk i agroturystyk, aby zaspokoić nagle zwiększony popyt. W efekcie turystyka drożeje.

Mamy więc do czynienia ze zjawiskiem, które wywoływało inflację prawie na całym świecie zaraz po pandemii. Wtedy podaż różnego rodzaju produktów była mniejsza, bo procedury sanitarne i obostrzenia nakładane przez rządy paraliżowały logistykę, spowalniały produkcję i transport, a z drugiej strony popyt ze strony ludzi, którzy w pandemii siedząc w domu zaoszczędzili trochę pieniędzy, był ogromny. Teraz praktycznie taką samą sytuację ograniczonej podaży i nadmiernego popytu mamy wewnątrz Rosji i dotyczy to na szczęście tylko niej. Tyle że przyczyną nie jest już pandemia, tylko prowadzona przez Putina wojna. 

Ponownie rosnące stopy procentowe oczywiście gospodarce nie pomogą. Jest też istotna kwestia rubla. Stopy poszły w górę także po to, aby ograniczyć jego spektakularną przecenę. Na początku tego roku dolar w Rosji kosztował niecałe 70 rubli, teraz kosztuje już ponad 90 rubli. Słabnąca waluta podkręca inflację nie tylko poprzez droższy import (to dziś w Rosji nie jest aż takie ważne, bo przez sankcje mało tam importu), ale też przez zły wpływ na oczekiwania konsumentów. Ludzie widzą, że pieniądz traci na wartości nie tylko w sklepach, ale też w kantorach i wtedy zaczynają oczekiwać, że w efekcie inflacja w sklepach za chwilę będzie jeszcze większa. W takiej sytuacji może ona rzeczywiście rosnąć jeszcze bardziej. Co ciekawe rosyjski rynek walutowy na większą od oczekiwań podwyżkę stóp, która miała na nim zrobić wrażenie, prawie nie zareagował – dolar nadal utrzymuje się powyżej 90 rubli.

Stopy procentowe trzeba więc będzie podnosić bardziej, co zresztą bank centralny zapowiada w komunikacie. Prognozuje w nim też, że recesja nie wróci i w Rosji utrzyma się wzrost gospodarczy. Tylko że skromniutki. W tym roku PKB ma rosnąć o 2 proc., w 2024 i w 2025 o 1,5 proc. i w 2026 ponownie o 2 proc.

Oznacza to, że jeśli prognozy gospodarcze się sprawdzą, to głównie przez wojny Putina PKB Rosji od 2013 do 2025 roku urośnie realnie tylko o 13,8 proc. To pokazuje, że problemy gospodarcze Rosji są już w tej chwili długookresowe. Normalizacji sytuacji nie widać nawet w oczekiwaniach sięgających 4 lata do przodu. Dla porównania, PKB Polski w tym samym czasie urośnie realnie  o 51,3 proc. (do wyliczenia na lata 2023-25 wykorzystałem prognozy z ostatniej prognozy inflacyjnej NBP z lipca)

A jeśli Nabiullinie nie uda się w porę zapanować nad odradzającą się w Rosji inflacją, to być może wyniki gospodarcze tego kraju będą jeszcze gorsze.

Rafał Hirsch – dziennikarz ekonomiczny, nagradzany między innymi przez NBP (Najlepszy dziennikarz ekonomiczny 2008) i Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (Heros Rynku Kapitałowego 2012). Współtwórca m.in. TVN CNBC i next.gazeta.pl. Obecnie współpracownik Business Insidera i Tok FM.