To miała być jedna z najważniejszych powieści naszych czasów. Oceniamy powieść „Amerykański brud”

Gdyby „Amerykański brud” oceniać po okładce, a konkretniej – po tym, co na niej wypisano, mierzyłabym się tu z „arcydziełem”, „jedną z najważniejszych powieści naszych czasów”, „nowym amerykańskim klasykiem” oraz „współczesną wersją »Gron gniewu«”. Tak się jednak składa, że pomiędzy przednią i tylną kartą okładki jest jeszcze przeszło 450 stron tekstu, który nie ma nic wspólnego z tymi określeniami. Co więc tam znajdziemy?

Masakrę, która jest zemstą kartelu narkotykowego na mężu Lydii, dziennikarzu śledczym, przeżywa tylko ona i jej ośmioletni syn, Luca. Od tego momentu ich życie zmienia się w piekło – w obawie przed tym, że narcos powrócą, by dokończyć, co zaczęli, rodzina musi porzucić swój dom w Acapulco i uciekać przed wszechobecnymi mackami potężnego mafiosa – La Lechuzy.

Lydia nie może zaufać nikomu, a żadne miejsce w Meksyku nie jest dla niej bezpieczne, dlatego jej jedyną szansą jest dostanie się do USA. Wraz z synem będzie więc ukrywać się w obozach dla uchodźców, podróżować na dachach pociągów, ukrywać się przed pogranicznikami i próbować nielegalnie przekroczyć granicę.

Notorycznie zapędzana w kozi róg bohaterka musi nieustannie podejmować trudne decyzje, walczyć z przeciwnościami i błyskawicznie przystosowywać się do nowych okoliczności. Jej walkę, tym bardziej dramatyczną, że przez cały czas opiekuje się dzieckiem, śledzi się z zainteresowaniem. Bywa, że trudno oprzeć się pokusie przerzucenia jeszcze kilku kolejnych stron, tylko po to, by dowiedzieć się, jak tym razem wykaraska się z tarapatów i jakie rany odniesie.

Autorka chce bowiem uczłowieczyć tę bezkształtną ludzką masę, o której najczęściej mówi się w kontekście statystyk. Robi to jednak bez przekonania, wplatając w tę sensacyjną historię klisze i zgrane motywy w ilości zdecydowanie przesadzonej. Efekt jest co najmniej melodramatyczny. Z każdą kolejną wzruszającą lub przerażającą w zamierzeniu opowieścią, siła rażenia słabnie.

Tym bardziej, że większość bohaterów „Amerykańskiego brudu” to figury, które służą tylko temu, by tę opowieść wygłosić, po czym znikają, rozpływając się w tym morzu nieszczęścia. Dialogi bywają przez to nadmiernie ekspozycyjne i wybrzmiewają irytująco wręcz nienaturalnie. Z kolei Lydia zaskakująco często wydaje się zadziwiona realiami kraju, w którym przeżyła całe swoje życie i czasem nie do końca potrafi się w nich odnaleźć.

Jeanine Cummins stanęła w rozkroku pomiędzy gatunkowym thrillerem, który ma przede wszystkim dostarczać mocnych wrażeń, a próbą stworzenia powieści ważnej, znaczącej. W tym wypadku jedno przeszkadza drugiemu, a drugie pierwszemu. Szkoda.

„Amerykański brud” w USA okazał się bestsellerem, a pośród wielu marketingowych sukcesów powieści jednym z najważniejszych było niewątpliwie wpisanie go przez Oprah Winfrey na listę Oprah's Book Club. Komercyjny sukces książki miał jednak dość gorzki posmak. Dla wielu krytyków i pisarzy, w szczególności pochodzenia latynoamerykańskiego, tak szeroko zakrojona promocja dzieła – w ich opinii – tendencyjnego, oportunistycznego i stereotypowego, okazała się trudna do przełknięcia.

Tym bardziej, że – ich zdaniem – równocześnie ignorowane są dzieła autorstwa faktycznych imigrantów. Konflikt pomiędzy krytykami, a autorką i wydawnictwem Flatiron Books, które opublikowało książkę, eskalował do tego stopnia (również za sprawą... manicure’u – podczas jednego ze spotkań autorskich Cummins przyozdobiła swoje paznokcie wzorem drutu kolczastego, przez co oskarżono ją o wykorzystywanie symbolu opresji w sposób urągający jej ofiarom), że konieczne stało się odwołanie trasy promującej „Amerykański brud”. Karawana jednak jedzie dalej – trwają prace na ekranizacją.

Nie przegap nowych tekstów. Obserwuj serwis Rozrywka.Blog w Google News.