Dziś „King Kong” zawita na mały ekran. Dlaczego wielkie monstra fascynują widzów od dziesięcioleci?

Kino przedstawiało na ekranie zagrażające życiu człowieka twory w zasadzie od swojego zarania. Już w 1912 roku Georges Méliès w „Zdobyciu bieguna” pokazał humanoidalnego Śnieżnego Potwora siejącego popłoch wśród członków wyprawy naukowej i ich pożerającego.

Ponad dwie dekady później, w 1933, świat ujrzał jednego z najbardziej ikonicznych gigantów popkultury, czyli King Kong. Ogromna małpa powracała na ekrany regularnie w ciągu kolejnych dekad w kilkunastu filmach czy serialach animowanych. Sięgnął po nią również Peter Jackson, zaś ostatnim przedstawieniem pozostaje to z filmu „Kong: Wyspa Czaszki”. Oryginalny „King Kong” w czasie swojej premiery rozbił bank, przynosząc niespodziewany przez nikogo sukces finansowy, zarabiając na otwarciu 90 tys. dol. Co jak na tamte czasy było wręcz rekordowym wynikiem.

Scenerie płonących metropolii z uciekającym spanikowanym tłumem, miały stać się domeną kina w latach 50. Bo i owszem, King Kong sprawił niemało problemów, buszując po ulicach Nowego Jorku, wyrzucając ludzi z okien czy wreszcie wspinając się na szczyt Empire State Building i strącając stamtąd nadlatujące samoloty, ale dzieło Meriana C. Coopera i Ernesta B. Schoedsacka, to w gruncie rzeczy tragiczna historia o bestii wyrwanej z jej naturalnego środowiska przez ludzką chciwość i egoizm. Inaczej sprawa się ma z filmami z olbrzymimi potworami w rolach głównych z lat 50.

Spektakl destrukcji, zapoczątkowany we wspomnianej dekadzie, rozpoczął się od „Bestii z głębokości 20.000 sążni” (1953). Obraz Eugène’a Louriégo z marszu stał się wyznacznikiem dla całego nurtu, ustanawiając schematy fabularne dla przyszłych dzieł. Od tej pory w bliźniaczych produkcjach głównym bohaterem był niemal zawsze naukowiec lub żołnierz mający u boku kochającą kobietę, a w scenariuszu obowiązkowo musiało zostać odhaczone pierwsze zbagatelizowanie zagrożenia, ataki potwora, próby jego unicestwienia, aż wreszcie finałowy triumf. Film ściągnął do kin tłumy. Obraz zarobił 5 milionów zielonych, co przy budżecie wynoszącym skromne 210 tys. dol., było gigantycznym sukcesem.

Już rok później do kin trafiły „One!”, gdzie zagrożenie stanowiły gigantyczne mrówki. Zmutowały w wyniku prowadzenia testów broni jądrowej na pustyni Nowego Meksyku. Obraz Gordona Douglasa wskazywał zatem na energię atomową jako źródło katastrofy, co zresztą starał się wyrażać cały nurt filmów o ogromnych potworach.

Amerykańskie społeczeństwo było trawione obawami związanymi z postępem technologicznym, a dokładniej lękiem przed bronią nuklearną. Zbiorowa paranoja przybrała na sile po tym, jak ZSRR wszedł w posiadanie takowej. Wizja całkowitego zniszczenia traumatyzowała masy, zaś kino ten globalny lęk wyraziło poprzez science fiction i filmy z monstrualnymi zwierzętami w roli głównej. Zmierzenie się z kinową apokalipsą zwieńczoną happy endem miało oswoić ten strach, a przy okazji zaapelować o rozsądek przy badaniu energii atomowej.

Mimo to formuła tego typu kina szybko się wyczerpała, a powstające naprędce produkcje raziły swoją infantylnością oraz nieudolnością realizacyjną, by wspomnieć tylko „Szpon” (1957). Ostatecznie nurt zmarł śmiercią naturalną w latach 60. Jednak nim to się stało Wschód dał nam jeszcze jedną ikoniczna bestię.

I tak oto, w 1954 roku, niespełna dziesięć lat po zrzuceniu bomb na Hiroszimę i Nagasaki, można już było podziwiać spektakl rozwałki kartonowych miast w wykonaniu Haruo Nakajimy ubranego w gumowy kostium pradawnego monstrum z dna oceanu. Monstrum ochrzczono imieniem Godzilla. Miasta płonęły, ranni dogorywali na ulicach, po horyzont ciągnęły się zgliszcza, a przerośnięta jaszczurka kroczyła niestrudzenie opierając się niemal wszelkiej konwencjonalnej broni. Potwór z prawdziwego zdarzenia, na którego zasługiwało kino.

Godzilla na stałe zapisała się w popkulturze i nie są to czcze słowa, gdyż do demolującego wszystko na swojej drodze jaszczura należy rekord Guinnessa, jako najdłużej kontynuowanej franczyzy. Na ekrany wracała dziesiątki razy, by z czasem zostać pozytywnym bohaterem broniącym Japonię przed niszczycielskimi zamiarami jeszcze groźniejszych paskud o kolosalnych rozmiarach. Godzilla przez kolejne dekady oddawała sytuację ekonomiczną kraju, w czasach dobrobytu stawał się obrońcą, by powrócić do destrukcyjnej roli w dobie kryzysu. W końcu wyrósł na narodowy towar eksportowy i wyciągnęli po niego ręce Anglosasi.

A bodaj najgłośniejszym przykładem amerykańskiego podejścia do tematu jest seria „Pacific Rim” (2013) zapoczątkowana przez Guillermo del Toro, gdzie wielkie mechy prały po pyskach atakujące miasto maszkary.

I choć filmy o rozwałce miast przez ogromne monstra zanikły w USA jeszcze w latach 60., a wśród nielicznych pogrobowców nurtu można wymienić „Wstrząsy” (1990) czy „Jurassic Park” (1993), to gatunek w ostatnich latach zdaje się nieśmiało wchodzić w fazę renesansu. Bo przecież oprócz „Pacific Rim” kina szturmem wziął „Projekt: Monster” (2008), który doczekał się jeszcze dwóch odsłon, aczkolwiek utrzymanych już w innej konwencji, a King Kong i Godzilla otrzymali wysokobudżetowe tytuły na zachodnich ekranach - „Godzilla II: Król potworów” w kinach już od 14 czerwca. Ale dobrze, bo przecież nic przecież nie cieszy oka tak, jak porządna rozpierducha.