Ostateczna operacja od Netfliksa to przeciętny film o bardzo mądrym przesłaniu

Dramat II wojny światowej prześladuje nas w zasadzie do dzisiaj. Hitlerowskie Niemcy, cała ich brutalna i barbarzyńska spuścizna wraca w politycznych debatach, relacjach międzynarodowych, w dyskusji o pamięci. Wraca nawet, gdy analizujemy dzisiejszy świat i przyczyny bieżących animozji. Często zapomina się jednak, że proces rozliczeń niemieckich zbrodni nie zakończył się wraz z finiszem wojny, ani nawet z końcem z procesów w Norymberdze. Znaczna część nazistów różnymi kanałami docierała do krajów, w których miała nie dosięgnąć ich sprawiedliwość.

Taki los spotkał Adolfa Eichmanna, który skutecznie ukrywał się po wojnie, aż w końcu trafił do Argentyny, w której azyl mogło znaleźć nawet kilkadziesiąt tysięcy uciekinierów z III Rzeszy. Nie trzeba chyba dodawać, że życie wśród dawnych towarzyszy broni, innych zbrodniarzy, a nawet tych, którzy oficjalnie tylko wykonywali rozkazy, było jak dar od losu, jak otrzymanie drugiego życia. Adolf Eichmann po dość długiej tułaczce osiadł w Buenos Aires, ściągnął tam swoją rodzinę.

Fabuła filmu Ostateczna operacja zaczyna się, gdy Mossad trafia przez przypadek na jego ślad. Ta Izraelska agencja wywiadowcza szybko montuje ekipę, która zajmie się porwaniem i uprowadzeniem Eichmanna do ich kraju, gdzie ma zostać osądzony, a następnie skazany. Jednym z wykonawców planu jest Peter Malkin, w którego wcielił się Oscar Isaac. Jest on agentem, który wcześniej polował już na nazistów i mordował ich z zimną krwią.

Film zaczyna się od pomyłki, bo bohater przypadkiem zabija nie tę osobę, której szukał. Po drugiej stronie barykady jest Ben Kingsley grający właśnie Adolfa Eichmanna. Obaj bohaterowie w swoich rolach sprawdzają się naprawdę dobrze. Isaac gra agenta specjalnego, który przeszedł przez popkulturowe filtry: jest dowcipny, przystojny, trochę cyniczny i zdystansowany, ale z demonami. Eichmann z kolei sportretowany jest tak, że nawet wiedząc, co ma na sumieniu, słucha się go z pewną perwersyjną przyjemnością. Kilka razy złapałem się na tym, że zaczynałem mu współczuć. To naprawdę doskonały portret manipulatora, człowieka, który był mistrzem kłamstwa i wygodnych dla siebie interpretacji.

Znany z Gwiezdnych wojen aktor co prawda radzi sobie jako agent i twardziel, ale jego gwiazda blednie przy kunszcie Kingsleya. I niestety, rzutuje to na jakość całej konfrontacji. Traci ona na znaczeniu i mocy.

Podstawowym problemem jest to, że twórcy skorzystali z licznych klisz, które chociaż prowadzą fabułę bez większych potknięć, nie pozwalają przeżywać tego ważnego i z pewnością ekscytującego wydarzenia w pełni. Naziści ukrywający się w Argentynie są groźni i przerysowani tak, że jedna scena jest wręcz karykaturalna. Budowanie grupy specjalnej jest banalne i do tego dość skrótowe. Napięcie wynikające z samej akcji porwania Eichmanna znika, a sam finał jest dość... niesatysfakcjonujący i odarty z emocji. Głównym powodem wydaje się to, że zagrożenie nie zostało zarysowane jako realne. Może dlatego, że nie zdecydowano się powiedzieć, jaką rolę w udzieleniu azylu i jakie wsparcie mają dawni hitlerowcy w samej Argentynie.

To ambitna próba odpowiedzi na pytanie o rolę sprawiedliwości i rozliczania się z przeszłością. Przesłanie filmu jest jasne, bo nikt nie kwestionuje tego, że Eichmann ostatecznie poniósł karę, na którą zasłużył. Z drugiej strony bohaterowie mają możliwość dokonania szybkiej albo brutalnej – w zależności od aktualnej emocji – zemsty, zanim ten stanie przed sądem.

Robi wrażenie jednak sama determinacja, aby sprawiedliwości stało się zadość. Sprawiedliwości, a nie ślepej zemście. Niech świadczy o tym przesłaniu to, że gdy Eichmann był już w Izraelu, to jako strażników do jego celi przydzielono mężczyzn, których bliscy nie ucierpieli w Zagładzie.

Ostateczna operacja jest filmem trochę banalnym, ale mimo zła, o którym mówi, potrafi opowiedzieć również o dobrych, uniwersalnych wartościach. Co dzisiaj, w erze rozliczeń i łatwych oskarżeń, jest wyjątkowo cenne.