Co zmienił wyrok TSUE? Frankowicze wygrywają teraz w sądach prawie 90 proc. spraw
Rok temu 3 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wypowiedział się w sprawie skutków stosowania klauzul niedozwolonych (C-260/18, Dziubak) w kredytach frankowych. Pytanie prejudycjalne zgłosił Sąd Okręgowy w Warszawie, który rozstrzygał sprawę między państwem Dziubak a bankiem Raiffeissen. Ten wyrok odmienił sytuację frankowiczów w Polsce.
Spór między bankiem a państwem Dziubak dotyczył skutków stosowania w umowie o kredyt hipoteczny indeksowany do franka szwajcarskiego niedozwolonych postanowień umownych, a konkretnie zastosowanego mechanizmu przeliczania salda kredytu z polskich złotych na franka szwajcarskiego.
Tomasz Chróstny, prezes UOKiK, zauważa, że po wyroku TSUE z 2019 r. polskie sądy w sprawach kredytów walutowych orzekają o wiele częściej na korzyść konsumentów. Z danych Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu wynika, że 88 proc. spraw w sądach pierwszej instancji zakończyło się korzystnie dla konsumentów.
Wcześniej te proporcje były odwrotne, banki w przytłaczającej liczbie spraw orzekały na korzyść banków. Nadal jednak 95 proc. frankowiczów nie zdecydowało się dochodzić swoich spraw w sądach
– wskazuje w rozmowie z Bizblog.pl mecenas Marcin Szołajski z kancelarii Szołajski Legal Group.
Po stronie banków nadal jest wiele kwestii do rozwiązania.
Choćby ta dotycząca żądania przez nie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz odsetek, gdy sąd unieważni umowę o kredyt hipoteczny wyrażony w walucie obcej. Przypominam, że zarówno w polskich, jak i w europejskich regulacjach prawnych nie ma podstaw do wysuwania takich żądań
– podkreśla Tomasz Chróstny.
Urząd regularnie wspiera kredytobiorców dochodzących roszczeń w sądach, wydając co roku kilkaset istotnych poglądów w sprawie. Od 3 października 2019 r., czyli od czasu wyroku TSUE w sprawie Dziubak, wydał ich ponad 500. Stanowią one dla konsumentów realną pomoc przy dochodzeniu roszczeń od banków. Są również ważną informacją dla sądów.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wspiera osoby posiadające kredyty hipoteczne na różne sposoby. Wszczyna postępowania administracyjne i wydaje decyzje, przedstawia swoje stanowisko w sądowych sporach konsumentów z bankami, wydając istotne poglądy. Uczestniczy w przygotowaniu stanowisk prezentowanych przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach konsumenckich przed TSUE, jak np. ostatnio w pozytywnym dla tzw. frankowiczów stanowisku dot. sprawy C-19/20 (Bank BPH)
– czytamy w komunikacie przesłanym do redakcji Bizblog.pl.
Tomasz Chróstny przekonuje, że wydawane przez Urząd decyzje mają wpływ na dziesiątki, a czasami nawet setki tysięcy kredytobiorców. I przypomina, że urząd jest instytucją, której prawomocne rozstrzygnięcia stanowią prejudykat dla sądów powszechnych w indywidualnych sprawach. Oznacza to, że decyzje wydane przez Prezesa UOKiK mają realny wpływ na sytuację procesową konsumentów, a sądy nie mogą ich pomijać.
W wielu przypadkach dostrzegamy, że banki jako silniejsza strona narzucają konsumentom niekorzystne warunki. Nie waham się wtedy nakładać surowych, a jednocześnie sprawiedliwych sankcji finansowych
– podkreśla.
Łącznie Prezes UOKiK wydał dziesięć stanowisk do nowych spraw frankowych przed TSUE, w tym trzy dotyczące spraw polskich, z uwzględnieniem których przygotowywane są stanowiska Polski w postępowaniu (C-19/20 Bank BPH, C-198/20 X Bank, C-212/20 A.S.A.). Najnowsze dotyczy sprawy o numerze C-19/20. W tym samym czasie zapadło sześć wyroków TSUE w sprawach frankowych, na temat których UOKiK przygotował stanowisko.
Prezes UOKiK wydał pięć generalnych stanowisk dotyczących kredytów indeksowanych lub denominowanych do walut obcych. Dotyczą one:
- stosowanych przez przedsiębiorców klauzul odnoszących się do przesłanek zmiany oprocentowania w umowach kredytów hipotecznych i konsumenckich,
- klauzul waloryzacyjnych zamieszczanych w umowach bankowych,
- klauzul odnoszących się do ubezpieczenia niskiego wkładu własnego (UNWW), zamieszczanych w umowach kredytowych,
- wyroku w sprawie C-260/18 (Dziubak)
- aneksów dotyczących wakacji kredytowych oferowanych w związku z epidemią COVID-19.
Spready walutowe na cenzurowanym
UOKiK konsekwentnie uznaje za niedozwolone zasady ustalania kursów walut stosowanych w aneksach, na podstawie których naliczane są raty kredytów indeksowanych m.in. do euro i franka szwajcarskiego. W sumie zakwestionował takie zapisy stosowane przez dziewięć banków. Uniemożliwiało to kredytobiorcom zweryfikowania, w jaki sposób banki ustalają kursy walut i czy nie naliczają im zbyt wysokich rat kredytu.
Do tej pory Prezes UOKiK nałożył za takie postanowienia kary na pięć banków w łącznej wysokości 80 mln zł i zakazał im stosowania zakwestionowanych klauzul. Są to: BNP Paribas (26,6 mln zł kary), Millennium (10,5 mln zł), Santander Bank (23,6 mln zł), Deutsche Bank Polska (prawie 7 mln zł) i Getin Noble Bank (prawie 13,5 mln zł). Urząd prowadzi także postępowania wobec kolejnych 4 banków: Raiffeisen Bank International AG (wcześniej: Raiffeisen Bank Polska), PKO BP, BPH, Pekao SA.
Jednostronna zmiana umów też jest niedozwolona
UOKiK pilnuje, by banki nie zmieniały jednostronnie ważnych warunków umów o kredyt hipoteczny. Tego typu zmiany w umowach na czas określony, w których dochodzi do zadłużenia się konsumentów, są dopuszczalne wyłącznie na skutek dobrowolnego porozumienia banku i konsumenta.
Podobnie wygląda sytuacja przy zamiarze zastąpienia postanowienia niedozwolonego, innym ustalonym jednostronnie przez bank. Przy czym nie można kredytobiorcy narzucać wyboru – albo się zgodzi za arbitralnie wprowadzone zmiany, albo bank wypowie mu umowę, co oznacza konieczność natychmiastowej spłaty zadłużenia.
Za jednostronną zmianę sposobów ustalania kursów walut, od których zależy wysokość płaconych rat, UOKiK nałożył na Raiffeisen Bank International karę finansową. Podobne postępowania toczą się także wobec Getin Noble Bank (jednostronna zmiana sposobów ustalania kursów walut i zabezpieczenia kredytu) oraz wobec Raiffeisen Bank Polska (bezprawna zmiana numerów rachunków po fuzji z BNP Paribas). Trwa postępowanie wyjaśniające w sprawie jednostronnej zmiany przez Deutsche Bank Polska postanowień dotyczących sposobu naliczania opłat za wydanie zaświadczeń w trakcie postępowania Prezesa UOKiK o uznanie ich za abuzywne.
