Koniec handlu energią na giełdzie. Zamiast niższych rachunków będzie jeszcze większy chaos na rynku
Rząd nie ma żadnego dobrego pomysłu na obniżenie rosnących lawinowo rachunków za prąd dla firm, instytucji czy samorządów, więc podjął desperacki krok. Właśnie zlikwidowano obligo giełdowe, czyli obowiązek handlowania energią elektryczną za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii. To ma obniżyć ceny, ale eksperci ostrzegają, że rynek może ciężko odchorować tę zmianę.
Sezon grzewczy już za pasem, więc zaklęcia, żeby nie bać się zimy, już nie działają. Rząd stara się chociaż robić wrażenie, że robi co może, by złapać szalejące ceny energii w cugle. Dlatego ekipa premiera Mateusza Morawieckiego sięga po różne rozwiązania, nie zawsze celne.
Zmiany na polskim rynku energii zapowiadał poseł Marek Suski, który przez parę dni spacerował uśmiechnięty po sejmowych korytarzach z jednym zawiniątkiem papieru pod ręką. Zapewniał, że jedna decyzja spowoduje zmniejszenie ceny energii nawet o dwie trzecie. Uznał, że winnym wysokich cen energii jest obligo giełdowe. Rządowa większość sejmowa w to uwierzyła i już pomysł posła Suskiego wprowadził w życie.
Do dzisiaj mieliśmy sprzedaż energii wymuszoną na giełdzie, co powodowało, że musiała być sprzedawana energia przez spółki na giełdę i przez te same spółki odkupywana, tzn. przez córki tych spółek. Nie mogli sami korzystać ze swojej energii, tylko musieli płacić haracz i to nieraz kilkakrotnie drożej odkupywać po kilkukrotnie wyższych cenach, co powodowało dramatyczny wzrost sprzedaży dla odbiorów, spółki miały minimalną marżę - ta osławiona marża była na giełdzie - przekonywał przed głosowaniem poseł Marek Suski.
Podobnego zdanie jest chociażby Paweł Szczeszek, prezes Taurona. Jego zdaniem giełdowa cena jest nienegocjowana, a spółki przez to nie mają żadnego pola manewru.
Giełda reaguje na panikę, niepewność, czasami jest nieprzewidywalna. Dzięki zniesieniu obliga polskie elektrownie będą mogły sprzedawać energię bezpośrednio klientom, co może obniżyć ceny energii - twierdzi Szczeszek.
Ceny energii mniejsze bez obliga giełdowego?
Parlamentarzysta PiS zaznacza jednocześnie, że rząd jedynie w ten sposób otwiera furtkę dla chętnych. A kto chce - może dalej handlować energią na giełdzie do woli. Zdaniem Suskiego jak zaproponowany i już klepnięty przez Sejm mechanizm zadziała, to nie będą potrzebne żadne dopłaty do energii. Ale eksperci, których poprosiliśmy o komentarz, już tego aż tak pewni wcale nie są. Sceptyczny co do efektywności takiego rozwiązania jest m.in. Marcin Roszkowski, prezes Instytutu Jagiellońskiego.
Krótkookresowo taki szok dla rynku zadziała. Natomiast w średnim i długim okresie będzie to działanie dewastujące rynek energetyczny. Giełda nie jest idealnym miejscem określania ceny natomiast nikt nie wymyślił nic lepszego do tej pory - tłumaczy Roszkowski w rozmowie z Bizblog.pl.
Podobnego zdania jest dr Aleksandra Gawlikowska-Fyk z Forum Energii, która uważa, że ceny energii rzeczywiście są bardzo wysokie, i to wymaga jakiegoś działania rządu. Ale wcale nie takiego.
Zniesienie obliga giełdowego na pewno nie jest jednym z rozwiązań i wygląda jak nieprzemyślana decyzja. Obowiązek publicznej sprzedaży energii elektrycznej na giełdzie był wprowadzony po to, by ceny kształtowały się w sposób konkurencyjny i przejrzysty - twierdzi ekspertka.
Aleksandra Gawlikowska-Fyk nie do końca rozumie też zamysł rządzących. Nie ma pojęcia, jak handel, który w dużym stopniu będzie odbywał się w ramach zintegrowanych grup energetycznych, ma obniżyć ceny energii.
To, co na pewno się stanie, to ostre wyhamowanie rozwoju rynku
- przewiduje.
Obligo giełdowe: giełda i regulator tez uważają, że to zły pomysł
A co o zniesieniu obliga giełdowego sądzi sama Towarowa Giełda Energii? Podobnie jak eksperci, ma krytyczne zdanie. Zdaniem przedstawicieli TGE zniesienie obliga giełdowego oznacza w pierwszej kolejności brak transparentnej ceny energii, co wiążę się z kolejnymi konsekwencjami.
To także wyższe koszty oraz wzrost ryzyk rynkowych w zakresie nabywania energii dla polskich przedsiębiorstw, co może wpłynąć na ograniczenie ich konkurencyjności na rynku polskim i międzynarodowym - czytamy w stanowisku TGE jeszcze z czerwca 2022 r.
Eksperci giełdowi wskazują, że trudniej będzie też zabezpieczyć się przed nagłą zmianą cen poprzez zawieranie kontraktów terminowych. Ich zdaniem konkurencyjną cenę gwarantuje właśnie obligo giełdowe. Podobnie zniesienie przez Sejm tego mechanizmu ocenia też Rafał Gawin, prezes Urzędu Regulacji Energetyki.
Uważam, że zniesienie obliga nie spowoduje znaczącego obniżenia cen energii. Taki efekt może być jedynie krótkoterminowy, jednak w dłuższej perspektywie wycofanie energii z transparentnego obrotu publicznego jest przeciwko rozwojowi rynku - twierdzi Gawin.
