Zastava 101 obchodzi swoje 50. urodziny. Być może mieliście kiedyś taką w rodzinie

Zastava 101 ma już 50 lat. Bazujące na Fiacie 128 auto weszło do produkcji w październiku 1971 r.

Od jakiegoś czasu zastanawiam się, czy imprezy motoryzacyjne w postaci tzw. salonów (jak np. Międzynarodowy Salon Samochodowy w Genewie) powrócą jeszcze w pełnej chwale. I im dłużej nad tym myślę, tym bliżej jestem wniosku, że nie – pandemia COVID-19 części podobnych wydarzeń wyraźnie zaszkodziła lub wręcz przyłożyła im tak, że być może się już nie podniosą. A jeśli nawet, to z moim neutralnym stosunkiem do aut elektrycznych i tak za wiele dla siebie bym tam nie znalazł – wolałbym sobie pochodzić np. po Classic Remise w Berlinie czy Duesseldorfie.

Albo na przykład cofnąć się w czasie i odwiedzić salon w Belgradzie w 1971 r.

Nie żeby jakoś mocno ciągnęło mnie do socjalistycznej Jugosławii, ale domyślam się, że premiera auta, które stało się jednym z najpopularniejszych modeli w tym rejonie Europy i którego różne ewolucje produkowano aż do 2008 r. (a dostawczą wersję Poly nawet do 2010 r.), była całkiem przyjemnym wydarzeniem.

Zastava 101, początkowo zwana NV, była wariacją na temat Fiata 128, który zaledwie rok wcześniej zdobył tytuł Europejskiego Samochodu Roku. Fiat wynikiem 235 pkt. nie tyle zdeklasował, co wręcz zmiażdżył pozostałe modele na podium: Autobianchi A112 (96 pkt.) i Renault 12 (79 pkt.).

Włoski pojazd był dostępny w kilku wersjach nadwoziowych, również jako kombi – w gamie nigdy nie było jednak hatchbacka. Zastava 101 otrzymała właśnie takie nadwozie, dołączając do sedana oferowanego pod fiatowskim oznaczeniem 128. Na rynku wyróżniała się też nowoczesnym silnikiem projektu Lamprediego (początkowo oferowano motor o pojemności 1,1 l, potem doszła też wersja 1,3-litrowa) i niezależnym zawieszeniem wszystkich kół.

Zaoferowanie klientom hatchbacka było doskonałym pomysłem

Wystarczy spojrzeć na wielkość produkcji – wyprodukowano nieco ponad 228 tys. egzemplarzy Zastavy 128 (sedana) i aż 1,045 mln egzemplarzy Zastavy 101. Nic dziwnego, że hatchback utrzymał się w produkcji dłużej – Zastava 128 przestała wyjeżdżać z fabryki w Kragujevacu „już” w 2003 r. Nie ma wielkiej tajemnicy w tym, jakim cudem te auta tak długo utrzymały się na rynku – w czasie, gdy zaczęły pojawiać się znacznie nowocześniejsze samochody zachodnie czy azjatyckie, Zastava stała się po prostu najtańszym nowym autem. A wymagania wobec najtańszego auta na rynku zwykle nie są zbyt wygórowane i ograniczają się do tego, by jeździł – a że przy okazji była mowa o pojeździe relatywnie pojemnym i praktycznym, to i klienci się znajdowali.

Nawet pomimo tego, że tylne pasy bezpieczeństwa do samego końca nie należały do wyposażenia standardowego.

Użyte w tekście zdjęcia przedstawiają także Zastavy 1100 i 1300 w różnych wersjach.